Czas uświęcony. Jakub de Voragine i «Złota Legenda»

Legenda aurea, Złota legenda Jakuba de Voragine, dominikanina, urodzonego około roku 1228–1230, zmarłego w 1298 arcybiskupa Genui (od 1816 błogosławionego Kościoła), jest jednym z najsłynniejszych tekstów literatury kręgu kultury zachodniej.

W średniowieczu dzieło doczekało się największego po Biblii „nakładu” w postaci rękopiśmiennych kopii i równie obfitych komentarzy, a liczba wydań późniejszych przekroczyła liczbę wydań Biblii. Wpływ tego zbioru hagiograficznych opowieści na sztukę i kult świętych Kościoła rzymskokatolickiego jest tak ogromny, że po dziś dzień badacze trudzą się nad wypracowaniem pojęć i obrazów postaci zgodnych z prawdą. Nigdy jednak nie odsłonięto wszystkich znaczeń tego słynnego tekstu.

Zdaniem Jacques‘a Le Goffa, wybitnego, cieszącego się światowym uznaniem mediewisty, nie chodzi tu o zwykły zbiór budujących opowieści o świętych z kościelnego kalendarza; zamiar Jakuba de Voragine wydaje się znacznie bardziej ambitny: miałaby to być próba chrystianizacji czasu, ukazania, jak Bóg – poprzez czas i mądre nim gospodarowanie, nadaje ponadczasowy wymiar życiu chrześcijanina – każdego, niekoniecznie świętego, nieustannie ze sobą splatając czas boski i czas ludzki.

I taka byłaby zatem wielka, głęboka rola Złotej legendy, niezaprzeczalnego bestselleru wielu stuleci, w kształtowaniu kultury europejskiej, w której świadomość i organizacja czasu są sprawą fundamentalną.