"Owidiusz"

właść. Publiusz Owidiusz Nazo
Owidiusz, Publius Ovidius Naso, ur. 20 III 43 r. p.n.e., Sulmo (ob. Sulmona), zm. 17 lub 18 r. n.e., Tomis (ob. Konstanca, Rumunia), jeden z największych poetów rzymskich.

„Dążymy zawsze do tego, co zakazane, i pragniemy tego, czego nam odmówiono”

Amores

Urodził się 20 III 43 r. p.n.e. w Sulmo (ob. Sulmona). Pochodził z zamożnego rodu ekwitów; odbywszy studia retoryczne w Rzymie, podróżował do Aten, Azji Mniejszej i na Sycylię; po powrocie do Rzymu rozpoczął karierę urzędniczą, z której wkrótce zrezygnował; był związany z kołem poetyckim Korwinusa Mesali; w 8 r. n.e., będąc u szczytu kariery, został skazany przez cesarza Augusta na zesłanie do Tomis, gdzie spędził ostatnie lata życia. Zmarł 17 lub 18 r. n.e. w Tomis (obecnie Konstnca, Rumunia). Przyczyny relegacji nie są jasne, choć sam poeta podaje 2 powody: pieśń (łacińskie carmen), identyfikowaną najczęściej ze Sztuką kochania, której frywolny charakter godził w system moralny Augusta, oraz błąd (łacińskie error), o którym nic bliżej nie wiadomo. Poezja miłosnaW twórczości Owidiusza wyróżnia się 3 etapy formowania się poetyckich wizji świata: okres pierwszy — poezji miłosnej, zapoczątkowany zbiorem elegii Amores w 5 księgach (zachowały się 3 księgi z późniejszego wydania); tematyka utworów koncentruje się głównie wokół postaci fikcyjnej kochanki, Korynny, a zarysowana w lekkiej i żartobliwej tonacji historia miłosna zawiera charakterystyczne dla gatunku motywy; odmienny typ miłości przedstawił Owidiusz w zbiorze listów poetyckich Heroidy, składającym się z: listu Safony do Faona, 14 listów bohaterek mitologicznych do mężów i kochanków (m.in. Dydony do Eneasza) oraz 3 par listów herosów wraz z odpowiedziami adresatek (m.in. Parysa do Heleny); zachowując formę elegijną utworów, Owidiusz połączył w kompozycyjnych ramach listu epicką narracyjność z tragicznym patosem, stworzył głębokie, zindywidualizowane studium psychologiczne postaci; roli nauczyciela miłości podjął się w słynnym poemacie Sztuka kochania (wydanie polskie 1922) w 3 księgach, adaptując tematykę erotyczną do gatunku dydaktycznego; dawał w nim rady, gdzie należy szukać wybranki i jak ją uwieść (księga I), a także — jak ją zachować przy sobie (księga II); w księdze III, dodanej później, zawarł podobne wskazówki, ale przeznaczone dla kobiet; kontynuacją utworu był poemat Lekarstwa na miłość (wydanie polskie 1922), w którym poeta pouczał nieszczęśliwie zakochanych, jak wyleczyć się z niefortunnego uczucia; z tego samego okresu pochodzi poradnik poświęcony urodzie O kosmetyce twarzy niewieściej (zachowane 100 wersów, wydanie polskie 1926) oraz niezachowana tragedia Medea. Metamorfozy, czyli „biblia pogańska” Drugi, najważniejszy etap twórczości Owidiusza, obejmuje baśnie i mity; w poemacie Fasti (ramą kompozycyjną jest kalendarz) poeta objaśnił genezę tradycyjnych rzymskich świąt, uroczystości, obchodów i rocznic; nieukończony z powodu wygnania utwór w 6 księgach obejmuje zaledwie 6 pierwszych miesięcy roku; z tego samego okresu pochodzi największe dzieło Owidiusza, napisany heksametrem poemat Metamorfozy (inny polski tytuł Przemiany) w 15 księgach, w którym poeta przedstawił chronologicznie — od powstania świata po apoteozę Juliusza Cezara — przemiany dokonujące się w naturze; grupując opowieści wokół postaci bogów i bohaterów bądź też stosując kryterium podobieństwa lub kontrastu, Owidiusz stworzył harmonijny poemat w stylu epickim, zasadą wszechświata uczynił w nim ideę zmienności, wyrażoną także przez różnorodność stylu i nastroju. Na zesłaniuW trzecim okresie powstały utwory napisane na zesłaniu: Tristia w 5 księgach oraz Epistulae ex Ponto w 4 księgach, w których nieustanne wahanie między nadzieją powrotu a rozpaczą odzwierciedla tragedię wygnanego poety; z ostatnich lat życia Owidiusza pochodzą też 3 drobne utwory: inwektywa na wroga Ibis, poemat o rybach Halieutica oraz poemat niepewnego autorstwa Nux. Barwność i lekkość opisu, poczucie humoru oraz niewyczerpana inwencja i kunszt poetycki sprawiły, że już u współczesnych Owidiusz cieszył się olbrzymią popularnością; w średniowieczu rozczytywano się w jego poezji miłosnej, a interpretowane alegorycznie Metamorfozy nazywano „Biblią pogańską”; również w czasach nowożytnych twórczość Owidiusza była i jest nadal współcześnie źródłem inspiracji dla poetów, dramatopisarzy, kompozytorów i malarzy. W Polsce utwory Owidiusza przekładano już w XVI w., ostatnie tłumaczenia: A. Kamieńskiej, W. Markowskiej, S. Stabryły i A. Świderkówny.