Sekrety Biblii: był sobie Diabeł

Codex Gigas to dosłownie wielka księga, ręcznie wykonany manuskrypt, który pojawił się na świecie wraz z początkiem XIII wieku w mrocznych, krętych korytarzach czeskiej Bohemii. Ma 93 cm długości, 50 szerokości, a jej grubość przekracza wymiar standardowego telefonu komórkowego. Jest to więc nie tyle cegła, co po prostu głaz. Do obsługi księgi trzeba dwóch bibliotekarzy, waży bowiem niemal tyle co ja – 75 kilogramów, a jej karty wykonano ze skóry pochodzącej, według naukowców, z ciał ponad stu osłów, choć byli i tacy w historii, którzy wierzyli, że były to ciała ludzkie. Brrr...

Przez stulecia namnożyło się wiele tajemnic związanych z tą akurat księgą, wiele znaków zapytania, wiele spekulacji. Stała się obiektem pożądania możnych i niektórzy z nich przypłacili to życiem w bardzo, ale to bardzo niejasnych okolicznościach. Ale Biblii Diabła udało się przetrwać. Przetrwała również liczne turbulencje historyczne, w tym pożar swego oryginalnego klasztoru oraz działalność Husytów tak pięknie opisaną przez Andrzeja Sapkowskiego, aż wreszcie trafiła do rąk króla Rudolfa II Habsburga. Według podań jego wysokość tak bardzo pragnął był księgi, iż pożyczył ją od braci zakonników z obietnicą rychłego zwrotu, acz nigdy tego nie zrobił. I to za to właśnie został ukarany, gdy roku pańskiego 1648 do Pragi przybyli Szwedzi i złupili miasto. Tym oto sposobem Codex Gigas znalazł się w Sztokholmie, gdzie przebywa do dziś.

Ale skąd to całe zamieszanie? Dlaczego Codex Gigas stał się tak sławny, tak bardzo pożądany? Ano, mówi nam o tym pewna legenda (no bo jak to tak, bez legendy miało być?). Mianowicie pewien benedyktyński mnich imieniem Herman Pustelnik zgrzeszył tak strasznie, że opat skazał go na śmierć: Herman został zamurowany we własnej celi, gdzie miał umrzeć z głodu. Okrucieństwo opata okazało się tym większe, iż dał on skazańcowi okazję do odkupienia winy. Wystarczyło tylko napisać księgę zawierającą całą mądrość świata... w jedną noc. Herman, jako doświadczony skryba, rozumiał jak bardzo nierealne było to zadanie, dlatego postanowił poprosić o pomoc Szatana. W zamian za duszę otrzymał gotową księgę i wolność, a jakby tego było mało, wdzięczny i szczęśliwy Pustelnik wykonał niesamowitą iluminację samego Lucyfera jako pana ciemności. To właśnie ten wizerunek, zachowany po dziś, stanowi o całej mocy tej jakże niezwykłej księgi. Doprawdy, sam brat Wilhelm z Baskerville, słynny protagonista „Imienia róży”, dostałby drgawek, gdyby tylko mógł się do niej zbliżyć.



Diabeł. Fot.: Wikimedia Commons.

Zgadza się, ten portret diabła jest wyjątkowy, to nie ulega wątpliwości, choć w dzisiejszych czasach nie to wzbudza największe emocje. Abstrahując od legendy, współczesnym ekspertom udało się potwierdzić, że Codex Gigas został wykonany przez – uwaga - jednego człowieka. Dotyczy to zarówno pisma, jak i kolorowych iluminacji, które zdobią księgę obficie. Zważywszy na to, jak wyglądała praca średniowiecznego skryby, należy to uznać za osiągnięciena skalę wręcz astronomiczną, które musiało zająć zakonnikowi całe jego życie (odtworzenie samego tekstu bez ilustracji wymagałoby przeszło dwudziestu pięciu lat nieustannego pisania). Herman Pustelnik nie był więc sługą Szatana, nie zaprzedał mu swojej duszy. Był raczej wielce oddanym sługą klasztoru w czeskich Podlažicach, który poświęcił się dla jego chwały oraz dobra całej ludzkości (Codex Gigas to nie tylko Pismo Święte, ale również kilka innych, drobniejszych tekstów ówczesnej nauki). Czym zatem jest Biblia Diabła? Księgą mądrości, dziełem sztuki, ale dla mnie jest to przede wszystkim pomnik tego, do czego zdolny jest człowiek.