Samotni recenzja

Już od dawna miałem wrażenie, że dla Nessera formuła kryminału jest tylko pretekstem dla stworzenia ciekawej, stawiającej ważne pytania literatury. Obecna, książka, czwarta w cyklu z inspektorem Barbarottim jest na to mocnym dowodem. Zatem ci czytelnicy, którzy oczekują dynamicznego kryminału z wartką akcją, mogą się poczuć mocno rozczarowani, niemniej powtarzam, to świetna literatura.

Rzecz cała zaczyna się od śmierci mężczyzny, który spadł w lesie w przepaść, wygląda to na samobójstwo, ale jest jedna dziwna okoliczność. Oto 35 lat wcześniej dokładnie w tym samym miejscu spadła w przepaść ówczesna dziewczyna tego faceta. Wtedy uznano śmierć za nieszczęśliwy wypadek, zaś śmierć obecna wygląda na samobójstwo. Niemniej cała sprawa wygląda dziwnie, więc Barbarotti i jego współpracowniczka, Eva Backman usiłują zrozumieć czy za owymi wypadkami stoi jakiś sprawca.

Wątła intryga kryminalna jest pretekstem do przedstawienia ciekawej historii obyczajowej. Portretuje Nesser oto szóstkę przyjaciół: Ricarda, prowincjusza, który przybywa do Uppsali, miasta uniwersyteckiego, aby odbyć służbę wojskową, a potem studiować teologię; Annę, lewicową aktywistkę, narzeczoną Ricarda; Tomasa, przyjaciela Ricarda, który po wojsku studiuje ekonomię; Gunillę, która zerwała z długoletnim narzeczonym i przyjechała do Uppsali za Tomasem; siostrę Tomasa, Marię, która jest dziwna i studiuje na romanistyce; jej chłopaka, Germunda, który ma dwie pasje: matematykę teoretyczną i miłość fizyczną, tę drugą pasję dzieli z Marią. Zwracają uwagę świetne portrety psychologiczne tej szóstki.

Duża część książki to opowieść o życiu i relacjach owej szóstki do czasu pierwszej śmierci w 1975 r. Bardzo to dobrze napisane i fajnie mi się słuchało. Drugi wątek toczy się współcześnie, po drugiej śmierci, w 2010 r. Barbarotti i Backman prowadzą śledztwo, które idzie jak po grudzie. Przy okazji dowiadujemy się sporo o ich życiu rodzinnym, ona jest świeżo po rozwodzie, on po drugim ślubie, razem z żoną mają pod opieką 5 nastolatków.

W pewnym momencie ta pogodna obyczajowa opowieść nagle przekształca się w moralitet o sile rażenia tragedii greckiej: syci i zadowoleni z życia mieszkańcy Zachodu zostają poddani trudnej próbie moralnej, którą średnio zdają, od razu przychodzi mi na myśl zdanie Szymborskiej: „Jesteśmy tyle warci, na ile nas sprawdzono.”

Na dodatek mamy kilka poruszających wątków: dramat młodej kobiety, która straciła dziecko – poroniła; tragedię innej kobiety – ofiary zbiorowego gwałtu; dramat męża, którego ukochana żona doznała udaru. Wszystkie te wątki są znakomicie opisane. Na końcu zaś rozwiązanie zagadki kryminalnej jest nieoczekiwane, ale całkiem logiczne.

Powtórzę raz jeszcze: dla mnie książki Nessera są dobrymi powieściami współczesnymi stawiającymi ważne pytania, zaś intryga kryminalna jest tylko mało ważnym dodatkiem.

Słuchałem audiobooka w znakomitym wykonaniu Wojciecha Żołądkowicza.