Przez płonący Wschód recenzja

Antologia reportażu polskiego rozszerzyła moje horyzonty na temat wielu nazwisk nigdy wcześniej z reportażem nie kojarzonych. To właśnie dzięki tej księdze odkryłam Ferdynanda Goetla.

Goetel uwięziony podczas pierwszej wojny światowej zostaje internowany i wywieziony do Taszkientu. Po pięciu latach udaje mu się stamtąd uciec. Autor spędzając długie miesiące w dalekowschodniej podróży zdaje nam z nich relację, jak na bacznego obserwatora przystało.
Język i forma reportażu różni się od dzisiejszego. (To w końcu lata dwudzieste XX w.) Dziś świat jest na wyciągnięcie ręki a podróże, nawet te najbardziej egzotyczne, nie są już drogą ekstrawagancją. Jakkolwiek sto lat temu, wygląd baktriana, beduina czy kobiet w czadorach był nikomu nieznaną swoistością.

Tym właśnie się zachwyciłam. Świeżością opisu. Opisu miejsc oczami pisarza przewodnika wykreowanego i wznieconego dla człowieka, którego świat zamyka się na własnym podwórku. Goetel przybliża ten daleki obraz w sposób bardzo optyczny. Relacjonuje odrębność przyrody, odmienność ubioru czy nieszablonowość zachowania Azjatów z perspektywy białego człowieka, Europejczyka. Nie ma w tym opisie wyniosłości przymiotników czy górnolotnych metafor ale jest na tyle dokładny opis specyfiki Środkowego Wschodu by rozpalić czytelniczą wyobraźnię.
Pisarz bardzo wnikliwie opisuje pokaźne zmiany społeczno-polityczne w Indiach, fascynację lokalnych Gandim i rosnącą irytację w stosunku do Anglików. Dokonuje wnikliwej obserwacji na temat wywyższającego się stosunku muzułmanów do ludzi z Zachodu. Rozprawia się również z mitem sowieckich cudów gospodarczych.
Nie ukrywam, że covidowe więzienie wyostrzyło moją tęsknotę za podróżami. Książka ta przyniosła mi więc chwilowe ukojenie.

W 1943 r Niemcy zaproponowali Goetlowi wyjazd do Katynia. Pojechał tam za zgodą AK opisując mord dokonany przez Sowietów. Kiedy w 1945r miał napisać, że Katyń był dziełem Niemców, w zamian za spokojne życie w Polsce, odmówił i uciekł z kraju by nigdy tu już nie wrócić. W PRL-u był pisarzem całkowicie zabronionym, niepublikowanym przez 45 lat.