Co gryzie Gilberta Grape'a recenzja

„Co gryzie Gilberta Grape’a” to wnikliwa, ironiczna, ale i bardzo melancholijna analiza pewnego wycinka rzeczywistości z perspektywy jej klasycznego przedstawiciela, czyli tytułowego Gilberta. To chłopak, jakich wielu. Ma dwadzieścia parę lat i jest zniewolony przez zardzewiałe łańcuchy zwykłej, nijakiej do bólu codzienności, gdzie wszyscy na siłę próbują się odnaleźć oprócz wchodzącego w dorosłość Arniego, który jest szczęśliwy, bo łaskawy Pan Bóg obdarzył go umysłową niepełnosprawnością. Gilbert zdaje się być jedyną osobą, która ma odwagę, aby nam o tym opowiedzieć bez ogródek, choć swoje myśli zostawia tylko dla nas, podczas gdy on sam odgrywa swoją rolę razem z innymi pacynkami zgodnie z wymogami Endory w stanie Iowa.

Słowami Gilberta autor nie ukrywa przed nami, że jest to Ameryka daleka od bajerów wielkiej cywilizacji znanej nam z kolorowych ekranów. Również legendarny American Dream podlega tu weryfikacji, a raczej bezlitosnej destrukcji pod ciężarem kapitalizmu oraz wspomnianej wyżej codzienności. Sytuacja dobrze znana w latach 90-tych, jak i teraz, gdzie w wielu podobnych mieścinach zalatuje pustynią. Losy bohaterów, ich wnętrza są więc raczej smutne, co autor sprytnie podkreślił wrzucając do Endory tajemniczą, egzotyczną wręcz Becky, która naszemu Gilbertowi mąci w głowie. Nic zatem dziwnego w tym, że marzy on tylko o jednym: o ucieczce.

Ale ta ucieczka wbrew pozorom jest czymś szalenie trudnym dla młodego Gilberta. Z jednej strony bez oporów mówi nam, jaka to parszywa dziura ta Endora, jak to on nienawidzi własnej rodziny (zwłaszcza otyłej matki), ale... No właśnie to jedno, krótkie „ale” sprawia, że ten Gilberta jest tak wyjątkową postacią. Nie chcę zdradzać szczegółów, więc powiem tylko, że ja lubię gościa, rozumiem go i jest on bodaj najbardziej rzeczywistym bohaterem literackim, z jakim kiedykolwiek się spotkałem. Peterowi Hedgesowi należy się za to wielkie uznanie.

Problemem powieści jest natomiast forma. Oszczędna, nawet aż za bardzo momentami. W dodatku narracja prowadzona jest w czasie teraźniejszym, nie wszyscy lubią taki styl. Owszem, czyta się to błyskawicznie, ale w zamian zamiast pełnoprawnej powieści dostaje się tzw. efekt scenariusza filmowego. Inaczej mówiąc, ktoś inny mógłby to napisać lepiej, choć to już raczej kwestia indywidualnych upodobań.