Publicystyka Henryka Sienkiewicza. Język – styl – gatunek recenzja

Wiele pokoleń wychowało się na dziełach Henryka Sienkiewicza, ci najbardziej uważni cytują obszerne fragmenty np. z Trylogii, z sentymentem powracając do ulubionej lektury. Cóż, trudno odmówić nobliście racji, gdy pisał: Gdy się ktoś zaczyta, zawsze albo się czegoś nauczy, albo zapomni o tym, co mu dolega, albo zaśnie- w każdym razie wygra.

Autor Quo vadis włączał się w życie kulturalne i społeczne, o czym świadczy bogata spuścizna, którą po sobie zostawił. Dużo pisał, poniósł też kilka porażek, które nie zniechęciły go do dalszej pracy; spalił rękopis Ofiary. Utwór Sielanka miłości też nie zachwycił krytyków i został odrzucony przez redakcję Przeglądu Tygodniowego. Sienkiewicz nie poprzestał na literaturze, opiniował sztuki teatralne, pierwsze kroki stawiał we wspomnianym Przeglądzie Tygodniowym. Był rok 1869. Powieściopisarz w ocenach dzieł malarskich postrzegał siebie jako lubownika, nie zaś znawcę. I w tym przypadku, jego język jest równie plastyczny, żywy.

Dzięki staraniom i wytężonej pracy Danuty Kowalskiej i Magdaleny Pietrzak, poznamy Litwosa (pod takim pseudonimem publikował na łamach Gazety Polskiej) od strony publicystycznej. Przy okazji ukazano nam również reguły obowiązujące w XIX wiecznej polszczyźnie. Treść jest staranna i przemyślana, zawiłości gramatyczne objaśnione w miarę przystępny sposób. Sięgając po tę wyjątkową, a zarazem trudną monografię, należało się spodziewać mnóstwa pojęć naukowych. Autorki analizują artykuły, reportaże, listy swojego bohatera, wyłuskując z nich najistotniejsze aspekty, poznamy poglądy pisarza na kluczowe kwestie.

Niewątpliwie recenzja była ulubioną formą wypowiedzi Litwosa. Henryk Sienkiewicz rozumiał jej konstrukcję nieco inaczej niż my obecnie (ale już mająca wiele cech wspólnych). Krytyka literacka pisarza odznaczała się trzeźwym spojrzeniem i umiejętnością oddania istoty sprawy; nie przepadał za słowem recenzja, preferował określenie: obszerne sprawozdanie.

Felietony korespondenta Niwy powstawały w latach 1873-1875, szybko jednak zrezygnował z ich redagowania. Nowelista wykazywał biegłość i w innych gatunkach, miał lekkie pióro. Opisując wiele wypraw, stosował rozmaite środki językowe. Jest rzeczą naturalną, że jego dziennikarskie pióro ulegało przeobrażeniom, dojrzewało, aby osiągnąć ostateczny kształt. Na taki stan rzeczy wpłynęły dwie ekspedycje pisarza, należał przecież do zapalonych globtroterów, zwiedził m.in. Amerykę Północną, Afrykę. Sienkiewicz poznawał świat, skąd czerpał doświadczenia, i ślady tamtych wypraw odnajdujemy w listach. Był to owocny czas w jego biografii, Listy z podróży z Ameryki zdobyły uznanie czytelników, co wpłynęło na jego pozycję. Z sympatią przyjęto również Listy z Afryki. Litwos nadał nowy kierunek w opisywaniu fauny i flory, miał wyostrzony zmysł obserwacji, dostrzegał rzeczy pozornie nieistotne. Interesująco pisał o poznawanych społecznościach, często wystawiał im surowe cenzurki na zasadzie młodość- piękno, starość-brzydota. Gwoli sprawiedliwości, laureat Nagrody Nobla dostrzegał też ich zalety.

Szkic Publicystyka Henryka Sienkiewicza scala dokonania pisarza, lektura będzie idealna dla studentów kierunków humanistycznych, w szczególności zaś dla przyszłych polonistów. Okazały dorobek twórcy W pustyni i w puszczy może stanowić znakomity materiał badawczy dla historyków literatury. Mimo hermetycznego stylu (z każdą przeczytaną stroną jest coraz lepiej), publikacja jest arcyciekawa, pochłonęła mnie do reszty.

Badaczki nie uciekają się do prostych ocen i wniosków, raczej starają się je stonować. Obraz Henryka Sienkiewicza wyłaniający się z ich wywodów, pozostaje wciąż taki sam.

Książkę otrzymałam z Klubu Recenzenta serwisu nakanapie.pl.