Ostatnia zbrodnia Stalina recenzja

Powróciłem po latach do książki traktującej o ostatniej wielkiej kampanii nienawiści za życia Stalina. Chodzi o sprawę lekarzy kremlowskich – morderców w białych kitlach, jak pisano w ówczesnej prasie. Zaczęło się tak, że na początku 1953 r. aresztowano grupę wybitnych lekarzy leczących wierchuszkę sowiecką, oskarżając ich o zabicie członka władz ZSRR, Andrieja Żdanowa (który zmarł w 1948 r.) i inne zbrodnie. Oczywiście wszystko to było wyssane z palca. Po prostu paranoja dyktatora pod koniec życia mocno się nasiliła i wszędzie wietrzył spiski. Większość aresztowanych lekarzy była pochodzenia żydowskiego i po Moskwie krążyły głuche pogłoski o dużym procesie, a następnie pogromach i wysiedleniach Żydów na Syberię. Na szczęście Stalin zmarł w marcu 1953 r. i wtedy sprawie błyskawicznie ucięto łeb, przyznano, że była sfingowana, aresztowanych lekarzy zwolniono.

W książce mamy wspomnienia jednego z aresztowanych lekarzy, Jakowa Rapoporta. Dostajemy kronikę ciężkich przesłuchań: usiłowano na siłę zrobić z niego zachodniego szpiega. Wyglądało to jak spektakl teatru absurdu, ale niestety było ponurą rzeczywistością, paru lekarzy złamano, podpisywali wszystkie absurdalne zarzuty, okropność.

Dla mnie najciekawsze w książce jest oglądanie represji oczami rodziny Rapoporta. Po aresztowaniu dzieci w szkole z miejsca odrzuciły jego córkę jako dziecko 'wroga ludu'. Wokół rodziny Rapoporta od razu wytworzyła się totalna pustka, dawni znajomi i przyjaciele nie poznawali ich na ulicy.

Symptomatyczne jest też to, że gdy Rapoporta wypuszczono z więzienia po śmierci Stalina, to wprawdzie przyjęto go z powrotem do partii, ale... Po jego aresztowaniu przeprowadzono partyjną kontrolę w kierowanym przez niego Laboratorium Patomorfologii; wyniki były druzgocące (i oczywiście wyssane z palca). Po uwolnieniu Rapoporta wyników kontroli na wszelki wypadek nie anulowano. No cóż, partyjniacy nie byli całkiem pewni czy lekarz jest już niewinny, czy jeszcze coś się za nim ciągnie. Oportunizm i tchórzostwo tych ludzi były wręcz niewyobrażalne.

Widać jak ten system wytresował ludzi, jak ich potwornie przestraszył, można też o tym przeczytać we wspaniałej książce 'Szepty' Orlando Figesa. I jeszcze, ciekawe dla mnie jest, ile z tego strachu pozostało w Rosjanach do dnia dzisiejszego. Myślę, że wiele, dlatego reżim Putina jest tak bezkarny.

Trudno tę książkę traktować jako dzieło historyczne, sądzę, że autor mocno się wybiela, ale jako świadectwo ówczesnej atmosfery w Sowietach rzecz jest bardzo ważna.