Odkrywanie kieleckiej synagogi recenzja

Wydana w 2022 r. przez Stowarzyszenie im. Jana Karskiego książka autorstwa Piotra Świerczyńskiego dotyczy jedynej w stolicy województwa świętokrzyskiego synagogi, której budynek znajduje się pośrodku alei IX Wieków Kielc. Co warto wskazać, omawiana publikacja otrzymała dofinansowanie ze środków Województwa Świętokrzyskiego. Książkę autor zadedykował swojej żonie.

Należy podkreślić, że praca Piotra Świerczyńskiego jest jedną z nielicznych książek, która została poświęcona synagogom, które powstały w rejonie świętokrzyskim na przestrzeni dziejów. Autor wykonał imponującą kwerendą korzystając m.in., z zasobu Archiwum Państwowego w Kielcach i z książek\artykułów autorstwa Leszka Dziedzica, Krzysztofa Urbańskiego czy Zenona Guldona.

Książka jest podzielona na trzy części- przedmowa, trzy rozdziały oraz zakończenie.

Przedmowa jest opatrzona notką Bogdana Białka, wieloletniego prezesa Stowarzyszenia im. Jana Karskiego. Pan Białek doceniając benedyktyńską pracę autora wskazał, że jeszcze 90-100 lat temu w Kielcach tętniło żydowskie życie: W każdy szabat wysławiali Imię, a muzyka modlitw była słyszana nie tylko dla Żydów będących w środku. W wielu domach, a także w prawie setce małych modlitewni rozsianych po nieomal całym mieście, w piątkowy wieczór rozbrzmiewały hebrajskie słowa psalmów. Tak było do września 1939 roku.

W pierwszym rozdziale, „Konteksty”, autor przybliżył nam trzy zagadnienia:

- podział żydowskich miejsc modlitewnych na synagogi, bet ha-midrasze oraz domy prywatne,

- kiedy i gdzie powstawały w rejonie świętokrzyskim synagogi. Dodatkowym atutem są informacje odnoszące się do wykorzystywane budulca (drewno i synagogi murowane),

- zmiana wyglądu synagog, który powstały w XIX i na początku XX w. Wcześniej synagogi były lokalizowane zazwyczaj po za centrum miasta i były mniejsze od świątyń chrześcijańskim. Dopiero Oświecenie (żydowskie oświecenie to – haskala) i wymiana intelektualna między Protestantami a wyznawcami judaizmu przyczyniły się do zmiany. Dzięki temu w zachodniej a później centralnej Europie powstawały piękne i imponujące synagogi. Były one świadectwem częściowej asymilacji wyznawców judaizmu, którzy chcieli podkreślić swoje miejsce w społeczeństwach – Jak pokazuje Helen Rosenau, zbliżenie między budownictwem synagogalnym i protestanckim miało swoje początki już w XVII wieku. Gdy sefardyjscy uchodźcy żydowscy znaleźli schronienie i ciepłe przyjęcie w protestanckim Amsterdamie, zbudowali istniejącą do dziś Synagogę Portugalską.

Drugi rozdział „Historia” został podzielony na 11 podrozdziałów. Przybliżają one czytelnikowi:

- początki żydowskich dziejów w Kielcach,

- darowiznę w wysokości kilkunasty tysięcy rubli przekazaną przez Mojżesza Pfefera, która przyczyniła się do wybudowania synagogi,

- czas kilkuletniej budowy i uroczystego otwarcia. Moment otwarcia synagogi zbudowanej w stylu neo-mauretańskim została zamieszczona np. w „Gazecie Kieleckiej”,

- funkcjonowanie synagogi do 1914 r., która była świadkiem konfliktów między żydowskimi zwolennikami asymilacji a ortodoksami religijnymi i chasydami,

- czas I wojny światowej, podczas której Polacy jak i Żydzi byli świadkami a niekiedy i ofiarami zbrodni popełnianych przez walczące armie,

- międzywojenne Kielce- to nie tylko obecność w Kielcach zwolenników syjonizmu czy socjalizmu, ale też relacje polsko-żydowskie. Piotr Świerczyński przybliżył kilka pozytywnych elementów współżycia obydwu narodów.

- ostatnie podrozdziały dotyczą m.in., czasu II wojny światowej. Czas niemieckiej okupacji przyczyniły się m.in., do zdewastowania synagogi w Kielcach i zakończenia żydowskiej obecności w tym mieście. Piotr Świerczyński podjął też kwestię próby odbudowy żydowskiego życia w powojennej Polsce zakończonej m.in. pogromem w Kielcach z 4 lipca 1946 r. Autor przybliżył czytelnikowi zamianę budynku synagogi w archiwum państwowe i różne plany związane z dalszym użytkowaniem tego budynku.

W ostatnim rozdziale – Rekonstrukcja został przybliżony prawdopodobny wygląd zewnętrzny synagogi, jej wyposażenie i jak mogło wyglądać miejsce dla kobiet tj. babiniec. Ciekawym elementem publikacji są zdjęcia z epoki i materiałów archiwalnych.

Podsumowując, książka Odkrywanie kieleckiej synagogi jest sztandarowym dziełem poświęconym kieleckim Żydom i ich synagodze. Gorąco polecam.

Wszystkie cytaty pochodzą z zrecenzowanej książki.