Centralny Komitet Żydów w Polsce (1944-1950) recenzja

Wydana w 2015 r. przez Żydowski Instytut Historyczny im. Emanuela Ringelbluma książka autorstwa Augusta Grabskiego dotyczy dziejów Centralnego Komitetu Żydów w Polsce (CKŻP). Organizacja ta powstała w 1944 r. i istniała do 1950 r. CKŻP miał być reprezentantem Żydów w powojennej Polsce.

Książka liczy ponad 370 stron. Zrecenzowały ją dwie osoby – Leszek Olejnik i Andrzej Żbikowski, osoby które poświęciły swoją działalność naukową na przybliżenie niektórych aspektów dziejów żydowskiej wspólnoty w powojennej Polsce. Recenzowana książka została zadedykowana Eranowi Torbinerowi.

Książka jest podzielona na sześć rozdziałów. Pierwszy z nich „Powstanie i zadania CKŻP” przybliża czytelnikowi kilka zagadnień:

- smutny stan polskich Żydów po II wojnie światowej,

- okoliczności powołania CKŻP,

- granice tolerancji politycznej, tj. jakie partie żydowskie mogły działać legalnie a które nie,

- oraz to jak funkcjonowali Żydzi w Polsce na tle innych diaspor.

Drugi rozdział „W gąszczu partyjnych podziałów” ma na celu uzyskanie odpowiedzi na kilka pytań:

- jak przedstawiciele CKŻP oceniali spory polityczne w pierwszym okresie powojennej Polsce;

- jak wyglądał polityczny konflikt między syjonistami, bundowcami (lewicowymi Żydami niechętnymi syjonizmowi) a tymi Żydami, którzy poparli komunizm;

- czy CKŻP reagował na przypadki antysemityzmu w powojennej Polsce.

W trzecim rozdziale „Między referendum a wyborami sejmowymi” August Grabski przybliżył politykę CKŻP wobec referendum z 30 czerwca 1946 r., sytuacji po pogromie w Kielcach z 4 lipca 1946 r. oraz w obliczu wyborów z pierwszych tygodni 1947 r.

Czwarta część książki – „Okres stabilizacji społeczności żydowskiej (luty 1947 – sierpień 1948 r.)” przybliża nam kilka zagadnień:

- ocenę CKŻP sytuacji w ówczesnej brytyjskiej Palestynie, a po maju 1948 r. Izraelu,

- powody i konsekwencje wzrostu znaczenia w szeregach CKŻP zwolenników komunizmu,

- relacje CKŻP a religijni Żydzi,

- ocenę CKŻP zmian zachodzących na arenie międzynarodowej.

Przedostatni rozdział „Zmierzch i likwidacja żydowskiej autonomii w Polsce (1948-1950)” ukazuje czytelnikowi kilka spraw:

- wygaszanie żydowskiego życia politycznego, tj. koniec Bundu i stronnictw syjonistycznych,

- ocenę pierwszych wyborów w Izraelu, które odbyły się w 1949 r.,

- kolejną falę emigracji Żydów z Polski,

- przekształcenie CKŻP w Towarzystwo Społeczno-Kulturalne Żydów w Polsce

Ostatnia część książki to – przedstawienie wybranych dokumentów np. artykuł prasowych poświęconych życiu politycznemu w latach 1944 – 1950. Całość kończy wykaz skrótów, bibliografia oraz indeks osób i wybranych partii politycznych.

Nie będę ukrywał, że mam do tej książki ogromny sentyment. Wielokrotnie sięgałem do omawianego dzieła Augusta Grabskiego. Dotyczyło to zarówno artykułów naukowych jak i pracy doktorskiej (czyli pierwszej książki). To samo dotyczyło mojej drugiej książki (Poalej Syjon-Hitachdut). Co warto zaznaczyć miałem przyjemność osobistego poznania Augusta Grabskiego, które liczne praca mają charakter pionierskich badań.