Cywilizacja Żydowska t. II recenzja

Kolejna przeczytana przeze mnie część historii cywilizacji żydowskiej to książka równie interesująca i opisana niezwykle szczegółowo jak część pierwsza. Dużo tu ciekawostek i intrygujących detali charakteryzujących naród żydowski i jego zwyczaje.

Ten tom rozpoczyna Koneczny od przedstawienia problemu ras, uwagę swą skupiając oczywiście głównie na rasie żydowskiej. W celu przeanalizowania korzeni mieszkańców Palestyny cofa się aż do roku 5000 p.n.e., przytaczając wyniki badań znawców z dziedziny biblistyki. Rozważania konkluduje stwierdzeniem, że pojęcie „czystych ras” nie istnieje. Krzyżowanie rasowe żydów, mające miejsce jeszcze w czasach przed Chrystusem, wyraźnie ustaje w czasach Imperium Rzymskiego, a to za sprawą rodzącego się antysemityzmu i związanych z tym zakazów.

W książce autor zajmuje się także historią języków żydowskich, opisując przy tym powszechne zjawisko przechodzenia przez żydów na języki państw, w których licznie na całym świecie się osiedlali.

Analizuje Szulchan Aruch, uznany przez społeczność żydowską na całym świecie za najbardziej autorytatywną kodyfikację prawa żydowskiego. Przytacza także teksty z Talmudu, które oprócz szczegółowych wytycznych na temat zachowania pokazują również wyższość narodu żydowskiego nad innymi. Zawarte są w nim zasady zachowania się w stosunku do Żyda i nie-Żyda, które dają Żydowi swoisty rodzaj władzy nad gojami (nie-Żydami).

W tej części książki Koneczny negatywnie ocenia cywilizację żydowską, zarzucając jej między innymi wspomniane gorsze traktowanie ludzi innych narodowości, świadome obchodzenie nakazów w celu uzyskania korzyści, czy też brak pojęcia etyki i moralności w ogólnie przyjętej formie (etyka jest dla Żyda czymś niepewnym, dlatego kierują się prawem).

Bardzo ważny i pieczołowicie pielęgnowany wśród Żydów jest kult gromadności, nadzorowany poprzez najwybitniejszych żydowskich uczonych, którzy przenosząc się z miejsca na miejsce nadzorują przestrzeganie tradycji w zamieszkałych przez Żydów miejscach. Widoczna jest tu ich wyraźna niechęć do asymilacji z miejscową ludnością i dążenie do uzyskania całkowitej autonomii w zamieszkiwanych przez nich miejscach.

Interesująco przedstawia się historia żydowskich nazwisk, które nie przetrwały tradycji, gdyż Żydzi zmieniali je dostosowując do kraju, w których zamieszkiwali. Czynili to, pomimo zakazu zmiany ich nazwisk dziedzicznych (zniesionego w 1841 roku). I tak na przykład żyjący w Polsce Klemens Junosza zmienił nazwisko na Klemens Szaniawski. Koneczny odbiera ten fakt jako brak szacunku do nazwiska, w przeciwieństwie do cywilizacji łacińskiej, gdzie z dbałością o pamięć pokoleniową nazwiska zmieniane są niezmiernie rzadko. Przekształcano również imiona - z Racheli robiono Różę, z Adeli Abigail, z Izajasza Izydora a z Mojżesza Maurycego. Zjawisko to może dziwić, wziąwszy pod uwagę niechęć Żydów do integracji. Koneczny znajduje jednak logiczne według niego wytłumaczenie tego faktu.

Autor bada również istotę kultu świątyni jerozolimskiej i rytuał składanych w niej krwawych ofiar. Okazuje się jednak, że nie ma tu całkowitej zgodności i wielu Żydów przeciwnych było zarówno odbudowie świątyni jak i kontynuacji okrucieństwa ofiarnego.

Ciekawy jest rozdział o niezwykle bogatych zwyczajach żydowskich, z których część przyjęła się w Europie, na przykład wieszanie podkowy przeciw urokom, kult pająka, którego nie wolno wyrzucać z mieszkania, czy nastąpienie panny młodej na nogę pana młodego, aby w małżeństwie uzyskać nad nim przewagę. Popularne swojego czasu powiedzenie „dobra żona, męża korona” ma źródło również w tradycji żydowskiej.

Koneczny przedstawia genezę niechęci Żydów do integracji z chrześcijanami i neguje istnienie antysemityzmu jako niechęci do samego narodu. Twierdzi, że wprowadzone między innymi zakazy sprawowania urzędów przez Żydów, ustanowione w XI wieku, były jedynie odpowiedzią chrześcijan na zasady Talmudu, który nie-Żydów nazywa wprost zwierzętami.

Według Konecznego nieporozumienia pomiędzy Żydami i gojami były nieuchronne, gdyż nie-Żyd nie mógł się nigdy zgodzić na byciem „podnóżkiem” Izraela a Żydzi z kolei nie mogli wyrzec się swojej religii dającej im tytuł „narodu wybranego”, stojącego ponad innymi. Koneczny analizuje też powody, dla których nie tylko Żydzi, ale również i pozostałe narody przyjęły tezę o wyższości Izraela nad innymi państwami.

Na uwagę zasługuje zagadnienie, jak ogromny wpływ na powstanie protestantyzmu w Europie miał judaizm. Koneczny prezentuje poglądy, które Luter przyjął bezpośrednio z wiary żydowskiej i te, które odrzucił. Purytańska Anglia, za czasów Cromwella niemalże czcią obdarzała naród żydowski twierdząc, że „(…)niebawem nastaną czasy, iż każdy będzie się czuł szczęśliwym, jeżeli będzie mógł dotknąć szaty Żyda. Od nich nachodzi nasze zbawienie(…)”. O tym, jak mocno w protestantyzmie zakorzeniał się judaizm może również świadczyć fakt, że w gimnazjach niemieckich państw protestanckich jeszcze na początku XX wieku na maturze egzaminowano z języka hebrajskiego.

Bez wątpienia zarówno cywilizacja, jak i żydowska historia i kultura są niezwykle pasjonujące. Koneczny przeprowadza głęboką analizę tego narodu, która pomaga zrozumieć chociażby taki fenomen, jak to, że pozbawiony własnej ziemi naród był w stanie przetrwać stulecia, zachowując przy tym wszystkie swoje zwyczaje. Jak rozproszony po całym świecie nie poddał się wpływom innych religii, wiernie stojąc przy Talmudzie i kabale. Historyk pokazuje również wpływ, jaki mieli Żydzi na rozwój zamieszkiwanych przez nich krajów. Wysuwa też niezwykle odważny wniosek o zamiarze przejęcia przez Żydów władzy, w celu rządzenia światem.

Na podkreślenie zasługuje niezmiernie dociekliwe podejście Konecznego do tematu wraz z przedstawieniem źródeł wszystkich zamieszczonych w książce informacji. Trudno chyba o równie bogatą i szczegółową analizę cywilizacji żydowskiej jak ta, która wyszła spod pióra Konecznego.