Sztuka jasnego myślenia recenzja

Książka jest popularnym katalogiem typowych błędów, jakie my ludzie wciąż popełniamy i popełniać będziemy w codziennym życiu; chodzi o błędy poznawcze, mające głównie charakter psychologiczny, ale dość często są związane z ekonomią czy matematyką. Jest to dosyć powierzchowna analiza, ale trzeba przyznać że lekko i zajmująco napisana.

Wylicza Dobelli około 60 błędów, nie sposób ich wszystkich omówić, ale dam parę przykładów. Na przykład ciekawy i bardzo rozpowszechniony jest efekt potwierdzenia, według autora ojciec wszystkich błędów poznawczych; jest to: „skłonność do takiego interpretowania nowych informacji, żeby pasowały do naszych już istniejących teorii, światopoglądów i przekonań. Inaczej mówiąc, odfiltrowujemy te informacje, które są sprzeczne z naszymi poglądami.” Spotykam się z tym błędem na każdym kroku, a i sam często go popełniam. Jak go unikać? Autor radzi tu brać przykład z Karola Darwina, który: „już w młodości nastawił się na systematyczne zwalczanie efektu potwierdzenia. Kiedy jego obserwacje były sprzeczne z założeniami, zawsze traktował je szczególnie poważnie.” No cóż, niewielu jest takich...

Ja sam niektóre błędy nawet lubię, weźmy złudzenie kosztu utopionego, które w uproszczeniu polega na tym, że pieniądze bezpowrotnie na coś wydane nie powinny wpływać na nasze późniejsze zachowanie. Gdy się kiedyś chciałem nauczyć nowego języka, to płaciłem z góry za cały kurs (bez możliwości zwrotu), potem gdy mi się nie chciało iść na kolejne zajęcia, to bodźcem była pamięć o tym, że zapłaciłem; to nieracjonalne zachowanie jest właśnie złudzeniem kosztu utopionego.

Najciekawsze w książce jest posłowie, pisze w nim Dobelli, że większość błędów poznawczych można wytłumaczyć ewolucyjnie, bo w sumie niewiele różnimy się od naszych praprzodków, myśliwych-zbieraczy: „Biologia nie pozostawia cienia wątpliwości: fizycznie, łącznie z mózgiem, jesteśmy myśliwymi i zbieraczami w ciuchach od Hugo Bossa”. Co ciekawe, nawet mając świadomość owych błędów, nadal je popełniamy, robi to także i autor, jedynie w przypadku dużych i ważnych decyzji wraca do tej książki i stara się postępować racjonalnie.

Dlatego warto sobie do tego, czasami dosyć monotonnego, katalogu wracać od czasu do czasu i zastanawiać się jakie typowe błędy poznawcze popełniamy. Oraz czy warto podjąć wysiłek, by ich nie powtarzać... Ja na razie wyłapuję błędy poznawcze u innych, to na pewno łatwiejsze i bardziej przyjemne...

Po lekturze Dobellego nabrałem apetytu na bardziej pogłębione dzieła z pokrewnych dziedzin, głównie z psychologii, zresztą pożyteczna bibliografia znajduje się na końcu książki.