Żeby nie było śladów recenzja

Wstrząsająca książka o zakatowaniu na śmierć w przez milicjantów Grzegorza Przemyka w 1983r., i olbrzymiej akcji aparatu państwa mającej na celu zatuszowania tego zabójstwa i zwalenia winy nie na zomowców tylko na bogu ducha winnych sanitariuszy i lekarzy. To też świadectwo ostatecznego upadku moralnego systemu realnego socjalizmu, kompletnej demoralizacji funkcjonariuszy reżimu i ich pomocników. Pokazuje, jakim obciążeniem jest dla nas moralne dziedzictwo komuny, z którym nie uporaliśmy się do dzisiaj.

Pisze Józef Hen w swoich dziennikach, że w czasach PRLu trudno było nie wchodzić w jakieś układy z komuną w warunkach powszechnych niedoborów i w obliczu władzy, która kontrolowała i regulowała racjonowanie najważniejszych dóbr. Oczywiście były jednostki, które z komuną nie chciały mieć nic wspólnego, ale żyły na kompletnym marginesie; jakiś stopień kolaboracji był nieunikniony (pokazują to np. życiorysy czołowych polityków obecnych, mających pełne gęby okrzyków antykomunistycznych). Problem był inny, jakie są granice kolaboracji, gdzie jest czerwona linia, której nie można przekroczyć.

W sprawie Przemyka ta linia została przekroczona: aby zakłamać bestialskie pobicie maturzysty przez zomowców i zwalić winę na innych, angażuje się profesorów psychologii, psychiatrów prokuratorów (chociaż wielu z nich zachowało się przyzwoicie), nie mówiąc już o całej rzeszy milicjantów i ubeków, a nad tym wszystkim osobiście czuwa wszechmocny generał Kiszczak, szef MSW, którego potem nazwano „człowiekiem honoru”. Kłamliwą politykę propagandową koordynuje zaś Jerzy Urban, złotousty rzecznik rządu, który w wolnej Polsce dorobił się fortuny wydając plugawy tygodnik. Ci wszyscy ludzie ponoszą moralną i karną odpowiedzialność za zatuszowanie zbrodni. Nigdy nie zostali osądzeni, nigdy nie uderzyli się w piersi, przeprosili za swoje łgarstwa, za swoje niecne czyny. Jakoś historia Łazarewicza koresponduje mi ze znakomitym reportażem Łuki 'Nie oświadczam się', tam też sprawcy potwornej zbrodni, do końca szli w zaparte, ale chociaż zostali osądzeni i ukarani, tutaj ani sprawiedliwego sądu ani kary nie było.

Wstrząsająca jest opowieść o łamaniu Bogu winnego sanitariusza Michała Wysockiego, szantażowaniu go zabiciem syna, po to, aby tylko się przyznał. Nie dopuszczano do niego adwokata, (którego zresztą aresztowano), przesłuchiwano dzień i noc, normalne metody stalinowskie...

Ma też ta opowieść wymiar moralitetu. Bo czy nie jest diabłem w ludzkiej skórze porucznik SB Tomasz Bobrowicz (co z nim teraz?), który na wieść, że Wysocki, nie mogąc znieść nękania i gróźb, próbował się powiesić w areszcie mówi: „wiemy, że chce pan odejść z tego świata. Ale najpierw niech pan weźmie na siebie winę za tych chłopaków z milicji, którzy są w to uwikłani. Jak się wszystko dobrze ułoży i dobrze pan będzie zeznawał, to pozwolimy panu odejść”.

To bardzo ważna książka o historii PRLu, o stopniu demoralizacji do jakiego doprowadził komunizm; nie ma co ukrywać, z moralnym dziedzictwem komunizmu wciąż się jeszcze zmagamy.