Jesień średniowiecza recenzja

Książka przedstawia społeczeństwo Europy późnego średniowiecza, z jego stanem ducha i umysłu, religijnością czy stosunkiem do śmierci. Lektura Huizingi pozwala porównać mentalność ludzi średniowiecznych z nami, współczesnymi. Widać znaczące różnice, ale znajdujemy też wiele podobieństw: natura ludzka nie zmieniła się tak bardzo przez stulecia. Fascynująca lektura!

To wspaniałe dzieło nie jest standardową książką historyczną opisującą wojny, królów itp. To raczej portret kultury średniowiecznej, próba opisu świadomości człowieka epoki. Już pierwsze zdania fascynują „Gdy świat młodszy był jeszcze o pół tysiąclecia, zewnętrzne formy wszystkich przypadków ludzkiego życia rysowały się o wiele ostrzej niż dzisiaj. [...] Nędzarze i ułomni mniej zaznawali ulgi niż dzisiaj, cierpienia te były groźniejsze i cięższe do zniesienia. Choroba stanowiła silniejszy niż dziś kontrast ze zdrowiem, ostry mróz i przerażające ciemności zimy były złem bardziej istotnym niż dziś. Sławą i bogactwem cieszono się gwałtowniej i bardziej pożądliwie; wyraźniejsza niż dziś dzieliła je granica od żałosnego ubóstwa i lichoty.”

Dostajemy bowiem wspaniały, panoramiczny obraz Europy wieku XV. Mówi autor na przykład, że czasy ówczesne charakteryzowały się silnymi namiętnościami, gwałtownością, czynami bez refleksji. Czyżby osobowości typu cholerycznego było wtedy więcej, czyżby nowe czasy czyniły nas bardziej spokojnymi, wyważonymi?

Albo poglądy polityczne ludu ówczesnego były nader baśniowe: gdy jest źle to albo się wierzy że jest dobry król, ale kradną jego dworzanie, albo nadmierne wydatki króla sprawiają że jest źle. Takie rozumowanie jest całkiem popularne i dzisiaj...

Lub zamiłowanie do gwałtu ludu ówczesnego, przestępców zabijano, często stosując okropne tortury. Zaś egzekucje stanowiły atrakcję, przyciągały tłumy. Teraz bardziej grzeczni jesteśmy, ale kto wie, jak będzie w przyszłości...

Mamy jeszcze sporo o stosunku do religii, wspaniały opis etosu rycerskiego, czy o stosunku do śmierci, która była wciąż obecna: „W życiu ówczesnym nieustannie rozbrzmiewa wołanie 'memento mori'.” Jakaż to różnica z czasami obecnymi, gdy śmierci nie ma, jest nieobecna w powszechnej świadomości. Tylko pandemia wirusa sprawia, że śmierć staje się bliska, dotykalna...

To tylko ułamek idei i obrazów z tej wspaniałej panoramy Europy XV wieku. Gorąco polecam wszystkim miłośnikom historii.