Los utracony recenzja

Literatura obozowa to cała gałąź literatury, której czytanie jest zawsze wstrząsem i niesamowitym przeżyciem, ale literatura obozowa pióra Noblisty to przeżycie jeszcze dotkliwsze. Czytałam, a właściwie słuchałam już, Kertesza 'Kadysz za nienarodzone dziecko', wiedziałam więc, że lektura 'Losu utraconego' będzie mocna, ale i wybitna. Kertesz ma niesamowite pióro. Pisze znakomicie, z wielkim wyczuciem. 'Los utracony' to pierwsza jego powieść, z roku 1975. I to jest logiczne, bo zaczął od opowiedzenia o swoich doświadczeniach jako młodego chłopaka w obozie, przed i po. 'Kadysz' jest przecież rozważaniem nad sensem ojcostwa po doświadczeniu holokaustu, książką późniejszą. 'Los utracony' to opowieść autobiograficzna, jednakże z zachowaniem artyzmu, literackości. Amerykańska Wikipedia doszukuje się analogii do 'Procesu' Kafki - i chyba coś w tym jest.
Kertesz dostał Nagrodę Nobla w 2002 roku „za pisarstwo, które wynosi doświadczenia jednostki ponad przeciwieństwa brutalnej historii”. I taka jest ta książka. Bohaterem jest sam autor, młody Imre, który żyje normalnym życiem nastolatka dopóki przypadek nie sprawia, że ląduje on w obozie. Dla Polaka opis lat wojny na Węgrzech jest zaskakująco normalny. Tak normalny, tak pozbawiony wojny, że bohater dziwi się wyglądowi esesmana w obozie. Czy polskie dziecko w czasie wojny nie znałoby munduru esesmana? Ale wierzę, że tak było, że wojna na Węgrzech wyglądała lżej niż w Polsce, co nie zmienia losu tamtejszych Żydów.
Wielki kunszt tej książki leży w sposobie jej napisania i w perspektywie narracyjnej. narratorem jest piętnastolatek, który kompletnie nie wie co się z nim dzieje. Patrzy więc na wszystko oczami człowieka, który dopiero z perspektywy swoich doświadczeń przekonuje się o tym, czym jest obóz. Stopniowo czytelnik, wraz z narratorem, traci swoją tożsamość, stopniowo przystosowuje się do tamtejszego świata. To wszystko jeszcze bardziej podkreśla grozę tego, czym był holokaust, ale i jakąś taką piekielność tego świata i ten mechanizm machiny śmierci.
Narratorowi udało się przeżyć i ten ostatni rozdział, gdy chłopak wraca do Budapesztu, gdzie dowiaduje się, że jego świata już nie ma i te dwie rozmowy chłopaka: pierwsza z dziennikarzem, a druga ze wspólnikiem ojca - to prawie dialogi w stylu platońskim, to filozoficzne rozważania człowieka nad tym przerażającym doświadczeniem ludzkości, jakim był holokaust. A kunszt artystyczny Kertesza leży w tym, że w powieści wypowiada je sam bohater i to wypowiada je ze swojej perspektywy, co tylko potęguje wymowę tych dialogów.
Ze swojej perspektywy czytelnika chciałam podkreślić artyzm wykonania audiobooka przez pana Kisa, który podkreślił wszystkie walory tej książki i czytał wspaniale, choć jego głos ma nietypową barwę. Tutaj ona pasowała. Po drugie chciałam powiedzieć, że spośród tylu książek o obozach jakie przeczytałam, ta jest jedną z najwybitniejszych. Niesamowite doznanie.