Obłęd recenzja

Mam z oceną tej książki niemały problem. Bardzo cenię panią Justynę Kopińską za jej bezkompromisowość i momentami wręcz brutalną rzetelność w pracy dziennikarskiej. Po lekturze Polska odwraca oczy, długo nie mogłem dojść do siebie (więcej tu: Polska odwraca oczy). Jednak Obłęd nie jest reportażem, ale powieścią, i już na wstępie zostajemy poinformowani, że wszelkie podobieństwa do prawdziwych postaci są przypadkowe i niezamierzone. A szkoda… bo właśnie za opis wydarzeń prawdziwych najbardziej cenię rzeczy wychodzące spod pióra pani Justyny.

Niemniej jednak również po lekturze Obłędu może być nam ciężko wrócić do cukierkowej rzeczywistości kreowanej przez Instagram czy też reklamy produktów do prania. Choć powieść tę czyta się lekko i szybko, to jest ona ciężka i może nas przygnieść na dłuższy czas. Czego się jednak spodziewać po opowieści o „ZŁU absolutnym”?

Niedawno natknąłem się na dość brutalną recenzję tej pozycji zakończoną prośbą do autorki aby pozostała przy reportażach, bo powieści pisać nie umie. Jest to zdecydowana przesada. Choć też wolę reportaże, które pełne są prawdziwych historii (również tych niewygodnych, o których wielu decyduje się nie wiedzieć), to nie mogę uwolnić się od przeświadczenia, że Obłęd zawiera znacznie więcej bolesnych faktów o nas, niż ktokolwiek odważyłby się przyznać. Ta brudna prawda o człowieku jest wtłoczona w dwóch głównych bohaterów, i kilka innych postaci, które poznajemy bez zbędnych podchodów. W końcu większość akcji toczy się na zamkniętym oddziale szpitala psychiatrycznego, gdzie nie ma konieczności owijania świata w bawełnę – wystarczą pomieszczenia o miękkich ścianach.

Sam pomysł na główny zarys fabuły można powiedzieć, że nie nowy. Oto do szpitala przedostaje się „zdrowy” by zrobić reportaż na temat niepokojących metod terapii stosowanych na oddziale (więcej nie chcę pisać, by nie psuć zabawy tym, którzy sięgną po książkę). To nie pierwsza książka, którą miałem okazję czytać w ostatnim czasie, której akcja toczy się w takim miejscu (choćby K-PAX). Chcę zaznaczyć, że bardzo podoba mi się wartkie tempo rozwoju akcji. Nie można zarzucić zbędnych dłużyzn czy też stopniowego budowania napięcia. Ono towarzyszy nam na najwyższym poziomie od pierwszej do ostatniej strony! No i zakończenie, ach… idealnie otwarte.

To naprawdę dobra i potrzebna książka, a jednak pewne jej zalety nie pozwalają mi ocenić jej wyżej. Co mam na myśli? Otóż „nie kupuję” tej historii. Postaci są dla mnie zbyt wyraziste. Główna myśl autorki staje się dla mnie zbyt szybko bardzo czytelna. Wiem, że w życiu zdarzają się historie, w które ciężko uwierzyć, ale mój mózg buntuje się wobec takiej możliwości, aby ordynatorem oddziału szpitala psychiatrycznego została osoba pokroju Alicji. Jej przeszłość może i tłumaczyć pewne społeczne dysfunkcje, ale w moim przekonaniu zamyka drogę do piastowania takiego stanowiska. Może jestem naiwny, ale wciąż chcę wierzyć, że gdzieś tam wyżej są mądrzy, moralni i odpowiedzialni ludzie, którzy do pewnych sytuacji nie dopuszczą.

Z drugiej strony – historia toczy się kołem. I jeśli nie wyciągamy lekcji z przeszłości, wkrótce możemy przerabiać te same tragiczne błędy, o których możemy dziś czytać w książkach historycznych. Problemem jest to, że mało kto chce czytać książki, a jeśli już, to na regale z bestsellerami znajdziemy głównie Blankę Lipińską. I może jest to wystarczający powód, aby przebudziły się demony przeszłości? Obłęd zmusza do autorefleksji i zadania kilku niełatwych pytań o funkcjonowanie społeczeństwa. Jak dla mnie robi to zbyt łopatologicznie, ale żałuję, że tego typu książki nie były na liście lektur gdy byłem w liceum. Jestem przekonany, że na kanwie tej niedługiej pozycji można by odbyć w gronie młodych ludzi obłędną debatę na przykład na temat „zdrowego społeczeństwa”. Nie mam wątpliwości, że znajdująca się w książce wypowiedź posła jest mocno inspirowana przemówieniami przywódców III rzeszy. Rzecz w tym, że powrót takiej retoryki może być znacznie bliższy niż się stale łudzimy, spacerując po Westerplatte pod napisem Nigdy więcej wojny:

Mógłbym w tej recenzji poruszyć jeszcze kilka kwestii, ale zamiast tego zostawiam was z jeszcze jednym fragmentem, do osobistego przemyślenia:

Dla mnie Obłęd to powieść dobra, ale nie obłędna. Na dziś oceniam na mocne 7/10, co nie oznacza, że sprzeczałbym się np. z oceną 8-9/10. Warto przeczytać.