Człowiek w poszukiwaniu sensu recenzja

Przymierzałem się do książki Frankla od dawna, bo rekomendowana mi była przez wiele osób, poza tym często się do niej odwoływano w innych moich lekturach. Przypomnijmy, że doktor Frankl, lekarz psychiatria, był więźniem nazistowskich obozów koncentracyjnych, a omawiana książka zawiera wspomnienia z tego okresu uzupełnione szerszymi refleksjami.

Nie ukrywam, że głównym impulsem do sięgnięcia po tę pozycję była niedawna lektura dwóch książek. Po pierwsze 'Człowieka który siedział' Fiediarowa, gdzie opisana jest procedura deprywacji więźnia w putinowskiej Rosji: rozbiera się człowieka do naga, zabiera mu się wszystkie rzeczy, nic do niego nie należy, poddaje się go przemocy, często seksualnej, robi się go całkowicie zależnym od nadzorców. Jak w takich warunkach zachować godność i człowieczeństwo? Inna wstrząsająca książka to 'Ocalała z chińskiego gułagi' Haitiwaji, oto ujgurskie więźniarki poddawane są w chińskich więzieniach intensywnemu praniu mózgów, poza tym aplikuje się im zastrzyki, po których mają kłopoty z pamięcią. I znowu, jak zachować godność w tych warunkach?

Rozważania Frankla o tym jak próbować być człowiekiem w warunkach obozu koncentracyjnego, mogę streścić w paru punktach. Po pierwsze bardzo ważna jest „świadomość własnej wartości, zakorzeniona głębiej, w wyższych wartościach duchowych” wtedy ekstremalne poniżanie więźnia, robienie z niego `zera' nie wpływa niego tak mocno, niestety, dodaje autor, niewielu ludzi ma w sobie dobrze zakorzenione poczucie własnej wartości.

Ważna też jest świadomość sensu życia, może to być wiara religijna, czy miłość do bliskich osób lub inne wartości, owo przywiązanie do sensu życia utrzymywało więźniów na powierzchni: „Biada temu, kto przestawał dostrzegać w życiu cel, sens i jakąkolwiek wartość, ponieważ zarazem automatycznie zakładał, że nie ma już po co żyć. Nie mijało wiele czasu, a taki człowiek był całkiem stracony.”

A najważniejsze jest to, że człowiek, nawet w ekstremalnych warunkach, ma wolność wyboru jak postąpić w konkretnych okolicznościach, tej wolności nikt nam nie może odebrać: „Bo przecież to właśnie nasza wewnętrzna wolność, której nikt nam nie jest w stanie odebrać, nadaje życiu sens i znaczenie.” Z drugiej strony Frankl gorzko pisze, że w nazistowskich obozach koncentracyjnych „Przy życiu pozostawali z reguły tylko ci więźniowie, którzy po latach przebywania w różnych obozach w swojej walce o przetrwanie porzucili wszelkie skrupuły; imali się oni wszelkich uczciwych i nieuczciwych sposobów, uciekając się nawet do brutalnej siły, kradzieży i zdrady przyjaciół, aby ratować własną skórę.” Frankl do nich nie należał, ale cudem uniknął śmierci.

Książka Frankla ma zatem ponadczasową wartość, bo wciąż jedni ludzie będą tworzyli piekło dla innych, tak jak to się dzieje w putinowskich koloniach karnych czy obozach dla Ujgurów i wciąż więźniowie będą musieli odpowiedzieć sobie na pytanie jak się zachować w tak okropnych warunkach. Obyśmy nigdy nie stanęli przed takimi dylematami...

Druga część książki, napisana dużo później, jest zatytułowana 'Podstawy logoterapii'; przedstawia w niej Frankl swoją koncepcję psychoterapii. To dużo słabszy fragment tego dzieła i moim zdaniem można go pominąć bez większej straty.

Bardzo ważna, przeraźliwie aktualna książka.