Rozmowy z katem recenzja

Powrót po latach do Moczarskiego. Przypomnijmy, że autor książki spędził ponad pół roku w jednej celi stalinowskiego więzienia ze zbrodniarzem hitlerowskim, Stroopem, i miał unikalną okazję dokładnie poznać poglądy nazisty. Dostajemy pogłębiony opis osobowości ludobójcy, który do końca nie wyrzekł się nazistowskich poglądów. Autor szczegółowo przedstawia życie Stroopa, który wychowany był w militarnym kulcie posłuszeństwa, a potem przesiąkł do cna propagandą i ideologią hitlerowską. Nie trafiały do niego żadne racjonalne czy moralne argumenty, on i tak wiedział swoje. Wierzył we wszystkie brednie Goebellsa bez wahania i szemrania.

Dość powiedzieć, że z całą powagą głosił poglądy typu: „Chrystus, bardzo mądry człowiek. Filozof, romantyk. Rasowo: półnordyk. Matka jego służyła przy świątyni była popierana przez ważnego kapłana. Zaszła w ciążę z jasnowłosym Germaninem,” Dalej „Nakazem działań patriotycznych narodowych, jest skuteczność, a nie tak zwana moralność” (jakbym słuchał komunisty). I dalej „Żydzi, Cyganie i rozmaite Mongoły są w rozumieniu prawdziwej nauki prawie zwierzętami albo niepełnymi ludźmi” Nic więc dziwnego, że taki człowiek bez żadnych skrupułów zabijał masowo cywilów, kobiety i dzieci. Przeraża też, że Stroop do końca, do dnia śmierci, wierzył bezgranicznie w nazizm, a za klęskę Hitlera obwiniał Niemców, którzy zdradzili lub byli niewystarczająco twardzi.

To proces przerażający, oto charyzmatyczny przywódca oraz prostacka, ale skuteczna propaganda czynią niektórych ludzi odpornymi na krytyczne myślenie i dylematy moralne, przygotowują ich do walki do ostatniej kropli krwi za jedynie słuszną sprawę; ci ludzie traktują ideologię partyjną jak religię. Oczywiście to nie wynalazek nazistów, zdarzało się i wcześniej i później, zdarza się i teraz. Tak na przykład wielu niegłupich Polaków w latach 40. i 50. stało się fanatycznymi komunistami, głuchymi na jakiekolwiek argumenty (tacy byli pewnie oprawcy Moczarskiego).

Na szczęście nie wszyscy dają się temu porwać, większość z nas jest odpornych na prymitywną propagandę; wiemy, że jedynie słuszna ideologia, która wyjaśnia świat, jest mrzonką. Jak uczy historia, zwycięstwo takiej jedynie słusznej ideologii kończy się źle, bardzo źle.

Przypomina mi się motto do 'Zniewolonego umysłu' Miłosza, który cytuje Starego Żyda z Podkarpacia: „Jeżeli dwóch kłóci się, a jeden ma rzetelnych 55 procent racji, to bardzo dobrze i nie ma się co szarpać. A kto ma 60 procent racji? To ślicznie, to wielkie szczęście i niech Panu Bogu dziękuje! A co by powiedzieć o 75 procent racji? Mądrzy ludzie powiadają, że to bardzo podejrzane. No, a co o 100 procent? Taki, co mówi, że ma 100 procent racji, to paskudny gwałtownik, straszny rabuśnik, największy łajdak.”

No właśnie, strzeżmy się ludzi przekonanych, że mają 100 procent racji...