Kanalia recenzja

Paweł Pollak bardzo chciał, by jego powieść była studium skrzywdzonej psychiki. Tak, to rzuca się w oczy od razu. Ma być ambitnie, ma być „wysoko”, cała kryminalno-sensacyjna otoczka, wraz z nią też np. naprawdę dobrze, przynajmniej na początku tekstu, budowana atmosfera w-miarę-realistycznie-wyglądającego-brudnego-świata-śledczych, wszystko to ma tylko służyć czemuś zupełnie innemu. Ukazaniu psychologicznego obrazu duszy mordercy. Mordercy niezwykłego a jednocześnie zupełnie normalnego, pod wieloma, wieloma względami everymana. Po trosze takiego, jakim jest sam z siebie, po trosze takiego, jakim ukształtowały go okoliczności. Autor wiele trudu zadał sobie, by skonstruować tę postać, właśnie w tym jej nie tyle rozchwianiu, ile w jej wielowarstwowości, wyszło nie najgorzej. Tym bardziej więc zdumiewa, jak bardzo olał kwestię odpowiedniego wprowadzenia go w całą opowieść. Pan morderca pojawia się nagle, opowiada swoją historię – naprawdę luźno wynikającą ze wcześniejszej akcji - i tyle. Jego związek z opisywanym we wcześniejszych partiach powieści śledztwem, wbrew również podejmowanym przez pisarza jakimś tam staraniom, są tak luźne, że to aż uderza.

Panie Pollak, końcówka książki powinna być kumulacją, zwieńczeniem opowieści, nie dodaną na siłę drugą częścią, w dodatku samą podzieloną jeszcze na dwa kolejne etapy! Jeżeli chciał pan, by ta końcówka była esencją tekstu, to tym bardziej powinien pan zrobić co się da, by odpowiednio ją wprowadzić, to nie działa tak, że właśnie ze względu na to może pan tym bardziej tę sprawę olać.

I teraz tak: zdaję sobie sprawę, że takie dokładne zmieszanie tych elementów, tak, by wyszła z tego strawna całość, wymaga naprawdę olbrzymiego kunsztu pisarskiego i zdolności. Okej, ale rozbicie końcowej spowiedzi mordercy, tak, by pojawiała się po kawałku między rozdziałami, zamiast tego dziwnego, nijakiego czegoś, co się między nimi pojawia, to jest przecież rozwiązanie, które aż się narzuca. Byłoby efektownie, ciekawie, także w aspekcie tego, jak Pollak prowadził parkę postaci do ich końcowego spotkania i intrygująco. Inteligentna czy ambitna warstwa tego tekstu miałaby więcej szans się objawić. Być zrobioną tak, by czytelnik mógł i chciał ją kupić.

Przerost ambicji to w ogóle jest coś, co nader konsekwentnie unosi się nad „Kanalią”. W ogóle pierwotnie chciałem, by pierwsze zdanie tej recki brzmiało nieco inaczej, by była w nim mowa, że ma to być „co najmniej studium skrzywdzonej psychiki”. Bo ile my tu mamy rzeczy, jakieś rozrachunki z Bogiem, nawiązania do klasyki literatury, do filmu, obraz miasta (za to daję zresztą plusik, opisy nienazwanego miasta w którym toczy się akcja powieści są przez cały czas nader mięsiste), dyskretne ukazywanie ducha czasu, poprzemianowej Polski, wykład z dziejów religii, nawiązania szachowe itd. W sumie aż dziwne, że Szekspir ani przez moment się nie pojawił :) Miało być inteligentnie i ambitnie i jakoś tam jest. Miało być w ramach tej inteligencji i ambitności wciągająca i też jakoś tam jest. Po prostu struktura powieści nie służy założonym przez autora celom w takim zakresie, w jakim by mogła. Prawdę mówiąc nie służy im w ogóle, treść książki sobie, forma – totalnie sobie.

Tak swoją drogą to autor mógł w ramach tych kulturowych asocjacji jakoś bardziej pokazać w jak wielkim stopniu wykreowany przezeń morderca był tylko tym, czym ukształtowały go zewnętrzne okoliczności, w jak wielkim stopniu to co zrobił nie było zdeterminowane przez niego jako takiego, a przez jego życiową drogę. To przecież żywy temat w kulturze. A tego elementu nie ma w tym jakże niesamowicie ambitnym kryminale w ogóle.