Igły. Polskie agentki, które zmieniły historię recenzja

Napisana świetnym reporterskim stylem.

Pięknie wydana - w twardej oprawie, z przyjazną dla oka czcionką.

Jedyne, czego mi zabrakło, to fotografie bohaterek.

Klucz doboru, jak wskazuje podtytuł publikacji, to agentki polskie. Rozumiany szeroko, bo w zbiorze znalazła się Benita von Falkenhayn (Szwajcarka uważająca się za Niemkę), Dunka Anna Mogensen, ale także urodzona na Węgrzech Malwina (Manci) Gertler.

Z czego wynika, że polskie agentki, to obywatelki polskie, ale także cudzoziemki, które działały w służbie Polski, albo na jej rzecz - jak Benita. Anna Mogensen, działająca w strukturach polskiej komórki wywiadowczej "Felicja" na terenie Danii, urodziła się w Kluczach w Galicji. Z kolei Manci Gertler uznawała Polskę za swoją ojczyznę, choć uwikłana była w szpiegowanie dla Rzeszy. To jedyny niechlubny przypadek w zbiorze.

Wśród opisanych postaci znalazła się jedna wywiadowczyni z czasu pierwszej wojny światowej - Władysława Macieszyna, z domu Strzednicka.

Za wyjątkowo cenne uważam przypomnienie postaci Anny Mogensen i jej męża Lucjana Masłocha, o których, jak się okazuje po lekturze poświęconego im rozdziału, wiedza w Polsce jest bardzo nikła.

Autor rzetelnie ukazuje tło historyczne, wnioski pozostawia czytelnikowi. A wnioski są smutne - AK zwalczające Muszkieterów, jako konkurencyjną organizację wywiadowczą, aż do zamordowania stojącego na jej czele Stefana Witkowskiego, sekowanie współpracujących z nim agentek Haliny Szymańskiej i Klementyny Mańkowskiej, niewdzięczne, a nieraz podłe traktowanie polskich agentek i kurierek przez rząd emigracyjny oraz władze angielskie, niekompetencja i kompletne wyalienowanie tegoż rządu emigracyjnego od polskiej okupacyjnej rzeczywistości.

Elżbieta Zawacka wytyka im: "Nie chronią agentów, oraz emisariuszy, nie zapewniają im bezpiecznej drogi ewentualnego powrotu. Nie dbają, by po dotarciu do Londynu mieli gdzie spać i jeść. (...) najwyższe władze w Anglii nie odczytują każdej dostarczonej z narażeniem życia informacji wywiadowczej.

- Za dużo tego. Komu by się chciało? - słyszy od jednego z członków rządu."
"Ulubiony szpieg" Churchilla, Krystyna Skarbek, po wojnie pracowała jako sprzątaczka i kelnerka na ekskluzywnym angielskim statku pasażerskim, mając zabawiać gości opowieściami o szpiegowskiej działalności. Elżbieta Zawacka po tym jak ośmieliła się skrytykować gnuśność i zaniedbania władz emigracyjnych, została przez urażonych dygnitarzy oskarżona w raportach o nielojalność.

Dodajmy do tego sposób, w jaki władze komunistyczne potraktowały wybitne polskie wywiadowczynie, jak Halina Szwarc, Elżbieta Zawacka, czy Sława Macieszyna.

Zasługi wywiadowczyń w służbie Rzeczypospolitej i państw alianckich, działających na frontach obydwu wojen, są niepodważalne. Ich działania nie zawsze były doceniane, zdarzało się, że pozostawały niewykorzystane, a po drugiej wojnie światowej obciążały je w oczach władz komunistycznych.

Należy im się głęboki szacunek, pamięć i miejsce po jasnej stronie historii.