Sokół maltański

Czy sława przyćmiła książkę?

Od lat trafiałam na ten tytuł, ale jakoś nigdy nie było mi z "Sokołem maltańskim" po drodze. Oczywiście książka ta (jak i film) jest na tyle znana, że miałam dość wygórowane oczekiwania w stosunku do tej historii. Teraz pozostaje mi odpowiedzieć na pytanie, czy zostały one spełnione, a wbrew pozorom nie jest to pytanie łatwe.

Pierwsze, co przychodzi mi na myśl kiedy myślę o tej książce to: surowa. Czarna jak smoła, momentami o podobnej do niej konsystencji.

Intryga kryminalna, osnuta wokół bardzo cennej statuetki sokoła, nie jest specjalnie skomplikowana, ale trzeba wziąć pod uwagę, że Dashiell Hammett jest ojcem czarnego kryminału. Główny bohater, Sam Spade, to typowy tough guy, czyli mężczyzna nie stanowiący dla mnie żadnej większej atrakcji. Z połączenia tych składników powstała całkiem dobra historia, ale niestety nie aż tak dobra, jak się zapowiadało. Oczywiście ocena 7/10 nie jest niska, ale po słynnym "Sokole maltańskim" spodziewałam się czegoś więcej.

Dashiell Hammett to ojciec kryminałów noir (nazywanych też czarnymi). Powieści z cynicznym bohaterem w centrum, zwykle detektywem, zmuszonym do walki z przestępczością, z jaką nie radzi sobie wymiar sprawiedliwości. I właśnie takiego antybohatera mamy w centrum powieści „Sokół maltański“. Spade jest wyrachowanym mężczyzną, który słynie ze swoich detektywistycznych umiejętności oraz słabości do kobiet. Na pierwszym miejscu są dla niego pieniądze, a czasami trudno ocenić jego zachowanie — czy bywa naiwny, czy jego potknięcia to efekt celowych działań. O jego życiu wiemy niewiele (wyjątkiem są wcześniejsze oraz aktualne romanse), a poznajemy go, gdy dostaje zlecenie na odnalezienie siostry klientki. Szybko jednak się okazuje, że sprawa jest bardziej zagmatwana i nie zaginionej osoby przyjdzie mu szukać a zaginionej figurki.

Powieść z roku 1929 to realia, które niejednego mogą odrzucić. Sam stosunek do kobiet, nawet głównej femme fatale, bywa obrzydliwy — są zdobyczą, maskotką, dodatkiem, a może i knują (oczywiście używając swojego ciała i szantażu emocjonalnego), ale nieporadnie. Dodatkowo dochodzi homofobia i subtelne pomieszanie rasizmu z ksenofobią. Wszystko to nie do końca jest winą autora, a jego czasów, więc nie podlega mojej ocenie, ale warte jest zaznaczenia.

Co natomiast ocenić mogę? Piękny język, którym Hammett z precyzją się posługuje. Stopniowe budowanie fabuły. Zawiłości sprawy. Klimat całości. To było na najwyższym poziomie. Oczywiście sama z...

Mówcie, co chcecie ale „Sokół” to – naśladując nowe tłumaczenie – sakramencko dobry kryminał. I ośmielę się stwierdzić, że żadne tam Humphreye i inne Bogarty nie oddadzą nastroju powieści, książki Dashiella Hammeta, która po tylu latach broni się nieźle.

Jest w niej wszystko, czego szuka zgłodniały miłośnik zawiłej intrygi – trup, a nawet dwa, piękna kobieta, a nawet trzy, policjant, a nawet dwóch (w tym jeden zły) i on, kochliwy cwaniak, z zawadiackim uśmiechem, nieobliczalnie sprytna bestia, detektyw Samuel Spade, odpalający papierosa od papierosa, krążący nocą po mieście w kapeluszu, kumpel taksiarzy i hotelowych ochroniarzy. Jest też tajemniczy posążek, tytułowy sokół z Malty, i żądza jego posiadania, która sprawia, że nawet najpiękniejsze kobiety kłamią na potęgę. Jeśli do tego dodać ponury nastrój, który sam pcha się przed oczy naszej wyobraźni i wachlarz typów spod ciemnej gwiazdy na czele z Grubasem, „ciepłym” (zauważyliście, że w filmie o tym cicho-sza?) Joelem Cairo i „niezłym ratlerkiem” Wilmerem, dostajemy w dłonie książkę, przy której nie będziemy się nudzić.

Plusem dodatnim jest panna O’Shaughnessy i wszystkie sceny, kiedy otwiera swoje słodkie usteczka: ona do niego: och ty kochany!, a on do niej: och, ty aniele!, po czym: „kłamiesz, kiedy mówisz, że w głębi serca nie wiesz, że mimo wszystkich moich uczynków naprawdę cię kocham”. Kurtyna.

A jeśli macie jakieś wątpliwości, jakieś ”sakramencko głupie pytania”, czy warto po „Soko...