Noc w Lizbonie

Piękna opowieść o dojrzałej miłości w czasach miłości niesprzyjających - w świecie bezdusznym i strasznym.
To również historia pewnego paszportu determinującego los jego posiadacza w czasach gdy ów dokument znaczył więcej niż człowiek, który się nim legitymuje.
To powieść uwierająca, niekomfortowa i przygnębiająca, dająca i odbierająca nadzieję, poruszająca i świetnie napisana.

Książki (w większej części) wysłuchałam w nieco teatralnej interpretacji doświadczonego lektora Krzysztofa Gosztyły, który jednak poległ w starciu z francuską wymową.

Książka o ucieczce. Przed światem, wrogimi ludźmi, zniewoleniem.
... i masz wyostrzone zmysły, słyszysz najcichszy szmer. Jak zwierzę. Zaszczute, wystraszone. Nie liczy się nic. Tylko bezpieczeństwo i życie.
Już nie Twoje. Ono przestaje już być tak istotne. Byle ta jedyna osoba była bezpieczna. Żeby żyła.
Mimo, że emocje się plączą, tworzą jakieś supły dziwne, niedopowiedzenia nieokreślone.
Nieważne. Uciekać. Chronić. Spędzić jeszcze jedną noc razem. W swoim mieszkaniu, w lesie, w ruinach zamku, w Lizbonie. Rozplatać te supły, żeby wydostać trochę szczęścia. Poczuć wolność. Umysłem. Ciałem.
Taki paradoks, że wojna chcąc podzielić, zbliżyła bardziej. Miłość zagrożona wybuchła ze zdwojoną siłą.
Choć nie na tak długo jak się chciało.

Narracja robi tą książkę.
Tak długa i głęboka rozmowa z drugim człowiekiem, twarzą w twarz, chyba jeszcze bardziej zdumiewa w naszym świecie świecących ekranów.

Tak piękna... tak przejmująca... tak żywa i ostra w posępności i mroczności całej sytuacji wojny, w klimacie strachu, niepewności, nieufności, a jednocześnie przesycona miłością chwytającą każdą godzinę, najkrótsze spojrzenie w oczy, że aż nie wiadomo co napisać. Bo każde słowo przy poziomie moich odczuć to banał. Niech to wrażenie zostanie ze mną jak najdłużej.
Tyle w tym prawdy, że serce wywleczone na lewą stronę.
Wspaniały ten Erich. Porusza do głębi istoty.
Historia, która dotyka najczulszych miejsc w duszy człowieka...
Prawdziwy Mistrz Słowa.

Lata 40. XX wieku. Europa jest całkowicie pogrążona w wojnie, naziści podbijają kolejne kraje, ludzie giną tysiącami każdego dnia. Ostatnim miejscem względnego spokoju jest Portugalia, a port w Lizbonie jedyną pewną ucieczką od horroru, do Stanów Zjednoczonych. Uciekinier, bohater powieści jest zdruzgotany, ponieważ statek ma odpłynąć następnego dnia, a on nie posiada biletu dla siebie i małżonki. W tym poczuciu beznadziei zaczepia go przypadkowa osoba. Oferuje wejściówki do Raju w zamian na jedną przysługę - ma go wysłuchać przez całą noc.

Remarque skupia się na ukazaniu obywatela Rzeszy, który znajduje się na celowniku zbrodniczej polityki nazistów. Poznajemy go w okresie przedwojennym jako uchodźcę, który postanawia wrócić zieloną granicą do swojej żony, do Niemiec. Sprawa jest wręcz beznadziejna, jego szwagier jest oficerem SS i napotkanie go może być tragiczne w skutkach, a mimo to, postanawia zaryzykować.

Taka jest też ta powieść. Bardzo duszna, wypełniona tragizmem, ale ciepłem, piękną miłością. Przez całą książkę moje kciuki były zaciśnięte, a oderwanie się od lektury było wewnętrzna walką. Remarque nie spieszy się z narracja, odkrywaniem kart i włączeniem kolejnych emocji. Wszystko jest stopniowane, a my coraz bardziej wbijamy się w fotel. Otrzymujemy wspaniały obraz przedwojennych Niemiec, sytuację uchodźców przed i w trakcie wojny. Do tego szara codzienność i piękna, prawdziwa miłość. Uczy nas, aby zawsze być...