Król Edyp

"O śmiertelnych pokolenia!

Życie wasze, to cień cienia.

Bo któryż człowiek więcej tu szczęścia zażyje

Nad to, co w sennych rojeniach uwije,

Aby potem z biegiem zdarzeń

Po snu chwili runąć z marzeń".

Konflikt tragiczny, czyli jak bogowie potrafią zepsuć ludziom życie.

Lajos, ojciec Edypa, święty nie był. Przez jego niechlubny postępek, na rodzie Labdakidów ciążyła klątwa – wyrocznia przepowiedziała, że jego syn go zabije i ożeni się z własną matką. Wizja ta nie wydała się Lajosowi zachęcająca, więc kiedy urodził mu się zapowiadany syn, postanowił pozbyć się problemu i skazał potomka na śmierć. Wyroki boskie w Grecji miały jednak kilka prawnych kruczków – np. nie za bardzo dało się z nimi negocjować. Czego bohater by nie próbował i tak czekała go porażka. Biedny Edyp, biedna Jokasta. Lajosa mi jakoś nie żal, gdyby stary dziad trzymał chuć na wodzy, wszyscy żyliby długo i szczęśliwie. Chyba, że bogowie mieli po prostu taki plan na ród Labdakidów, wtedy nie.

Wspominam "Króla Edypa" jako jedną z przyjemniejszych lektur szkolnych. Krótka, o raczej oczywistej problematyce, przez co łatwa do przebrnięcia (najważniejsza zaleta dla licealistki na biol-chem-fizie, przykro mi jeżeli liczyliście na coś bardziej ambitnego). Po latach odbieram ją trochę inaczej, ortodoksyjne podejście Sofoklesa do boskich wyroków i sama idea konfliktu tragicznego, w którym bohater nie ma żadneg...

Okazuje się, że do pewnych lektur się dorasta. 25 lat temu w życiu bym nie uwierzyła, że kiedyś odkryję ten tekst na nowo i już nie będzie nudną, niezrozumiałą starożytną opowieścią. Że ta absurdalna przecież mitologiczna historia, ośmieszona dodatkowo freudowską otoczką, nagle wyda mi się taka oczywista i prawdziwa.

Bo to nie jest opowieść o nienaturalnej (lub naturalnej wg Freuda) fascynacji własną matką. Tego tutaj nie ma - Edyp żeni się z Jokastą, bo pokonał Sfinksa, nie dlatego, że pała do niej nieopanowaną, niezdrową żądzą. To typowy przecież baśniowy motyw - ręka królewny (tu królowej) za pokonanie smoka. Tylko na tym zwykle baśnie się kończą, a mit ma zdecydowanie tragiczny dalszy ciąg. Edyp i Jokasta tworzą szczęśliwy związek, który jednak jest wypełnieniem części delfickiej przepowiedni, nie da się oszukać przeznaczenia. Seksualna fascynacja, wbrew freudowskiej teorii, nie jest w centrum tej historii. Najważniejsze są ludzkie emocje, tak żywe i prawdziwe, choć opisane prawie 2500 lat temu. Miłość, zadowolenie, niepokój, przerażenie, rozpacz, troska o dzieci. W tej prawdzie o człowieku nagle greckie pojęcia - katharsis, fatum, patos, perypetia, anagnoryzm - znajdują swoje miejsce, są oczywiste i konieczne. Czytając tragedię Sofoklesa, i ja odczuwam katharsis - po raz kolejny odkrywam, że rzeczywiście klasyka jest ponadczasowa, ciągle aktualna, porywająca i tak fascynująco piękna. Jak gotycka architektura czy muzyka Beethovena. To odkrycie jest dla mnie ...