Krew i burza

W połowie dziewiętnastego wieku, w dużej mierze dzięki ekspansjonistycznym zapędom prezydenta Polka, Stany Zjednoczone ruszają na podbój Dzikiego Zachodu. Wizja, by kraj rozciągał się od oceanu do oceanu nazwano… nie, to nie cyniczny żart – Boskim Przeznaczeniem. Przy okazji tysiącami mordowano Meksykanów i Indian, głównie Nawaho, ale też wszystkich innych.

Żeby to monumentalne i bardzo rzetelne dzieło historyczne dało się jakoś strawić, jego autor zastosował konwencję beletryzowanego dokumentu. Głównym bohaterem uczynił trapera i zwiadowcę, uczestnika wojny secesyjnej i generała, Kita Carsona (1809-1868). Jego imieniem nazwano miasto Carson City w stanie Nevada.

Przeczytałem niedawno kilka westernów dla dorosłych, więc może dlatego powieść Hamptona Sidesa nie porwała mnie za bardzo. Powiedziałbym, że jest to niewątpliwie pasjonująca historia, ale napisana dość ciężkawo. W każdym razie nie jest to dzieło najłatwiejsze w odbiorze.

Hampton Sides, który jest amerykańskim dziennikarzem i historykiem napisał książkę o ujarzmianiu Dzikiego Zachodu, którą czyta się jak western. Spisał historię 3 postaci ,które choć wywarły ogromny wpływ na historię Ameryki, są praktycznie Amerykanom nieznane. Jedna z nich to generał Kearny, żołnierz Armii Amerykańskiej, druga to Kit Carson, truper, żołnierz analfabeta i trzecia -wódz Nawahów, Narbona.
Historia tych trzech osób przedstawiona jest na tle wojny amerykańsko-meksykańskiej ale o samych bataliach, tych na lądzie lub wodzie, o słynnym generale Santa Ana nie ma tu dużo. Sides pokazuje na przykładzie lokalnych walk pomiędzy grupkami walczących jak każdy z tych ludzi kochał ziemię, na której się urodził. Pokazuje przemijanie i transformację pustkowi Kalifornii, Nevady i Nowego Meksyku. Żaden z traperów i odkrywców nie zdawał sobie sprawy jak szybko dotrą tu setki tysięcy ludzi ze Wschodu. W jakiejś książce przeczytałam kiedyś, że Buffallo Bill, który osobiście zabił dziesiątki tysięcy bizonów dożył szybciej niż się zestarzał czasów gdy tego zwierzęcia zabrakło na preriach. Był zdruzgotany swoją ignorancją i na starość zajął się ochroną środowiska!!

Hampton Sides bardzo sprawnie ukazał dramatycznie szybko zmieniający się krajobraz Zachodu. Wygnanie tysięcy Nawahów i Apaczów z ich ziemi, zwane Długim Marszem, podczas którego wielu z nich umarło, pokazało tragedię i rozpacz przesiedlonych ludzi, którzy oprócz swej czerwonej od żelaza ziemi nie mieli nic....

Dziwna ballada o plemieniu Nawahów albo Carsonie

Wraz z liczbą przewracanych stron, mój entuzjazm do tej pozycji stygł. Tekst obfituje w określenia i domniemania, które nie przystają do treści. Np. s. 198 "Generał ... Musiał dojść do wniosku, że Indianie skradli mu show akurat w chwili, gdy schodził ze sceny - zupełnie jak w teatrze, gdzie czasem czarny charakter robi większe wrażenie niż pozytywny." s. 303 "...ciała niektórych zmarłych prawie na pewno zostały zjedzone." A porównanie marszu Nawahów do hidżry to jakiś kosmos. Santa Fe określone zostało pradawnym miastem, gdy liczyło sobie zaledwie około 230 lat. Pojawił się też błąd odnośnie wyprawy generała Kearny'ego. Baluje dnia 24 września - s. 177, by następnego dnia był 25 sierpnia - s. 193.
Czasem autor umieszcza jakieś literackie wprawki, jak np. "Krowy machały ogonami na pastwiskach, a wioskowe psy obszczekiwały obcych." - s. 150. Podobnych kwestii jest dużo więcej i dla mnie takie nazbyt fantazyjne malowanie otoczenia bardzo psuło wiarygodność treści.
Sides zamieszcza niekiedy celne spostrzeżenia, ale rujnuje je kuriozalną zabawą w psychoanalityka.
Narracja książki rozjeżdża się w wielu miejscach i czasem nie wiadomo, czy czytamy o Carsonie, czy Nawahach, czy historię Nowego Meksyku.
Dziwnym zabiegiem wydaje się tłumaczenie nazwy plemienia Ute na Jutów. W PWN Jutowie to tylko plemię germańskie, no chyba, że nie nadąża za trendami, tylko bardziej wiarygodny niż wikipedia. Albo mamy "...Ma...