Kobiety bez mężczyzn

Najgłośniejsza książka Shahrnush Parsipur. Kobiety bez mężczyzn (oryg. Zanan-e bedun-e mardan) to magiczna opowieść o pięciu irańskich kobietach. Znajdziemy wśród nich m.in. młodą nauczycielkę, gospodynię domową w średnim wieku i prostytutkę. Różni je wszystko – wiek, pochodzenie, status społeczny, łączy natomiast pragnienie wolności i realizacji własnych marzeń. Losy bohaterek krzyżują się pewnego dnia w ogrodzie na przedmieściach Teheranu.

Zbiór otwiera opowiadanie o nauczycielce Mahdocht, która jest do tego stopnia zbulwersowana zaproszeniem do kina przez swojego dyrektora, że postanawia rzucić pracę. Oczekiwania i zakazy ze strony rodziny i społeczeństwa sprawiły, że nie jest zdolna do normalnego życia i wiedzie smutny żywot starej panny. Inna bohaterka – Faezeh, zaciekle broni swojego dziewictwa, wierząc w to, że ukochany Amir – brat jej przyjaciółki Munis, poślubi ją tylko wtedy, jeśli pozostanie czysta (według niej, mężczyzny nie może spotkać nic gorszego niż poślubienie zbrukanej kobiety). Farrochlagha, trzecia z bohaterek, jest gospodynią domową w średnim wieku. Dusi się w tej roli i w swoim nieudanym małżeństwie. Pewnego dnia przypadkowo zabija swojego męża i dopiero po tym tragicznym wydarzeniu zaczyna realizować swoje życiowe marzenia. Zarrinkolah to z kolei prostytutka, przerażona, że traci zmysły, kiedy wszystkich swoich klientów zaczyna widzieć jako korpusy pozbawione głów. Zdesperowana i pełna odrazy do swojego życia, ucieka z domu publicznego. Ogród w Karadż staje się dla nich wszystkich przystanią i utopijną krainą, do której mężczyźni nie mają wstępu.

Książka Parsipur to historia kobiet, które wyzwalają się z ciasnych więzów rodziny i społeczeństwa, a także sugestywna metafora życia i sytuacji kobiet we współczesnym Iranie. Tytuł utworu jest wyraźnym nawiązaniem do opowiadań Ernesta Hemingwaya Mężczyźni bez kobiet. Książka Kobiety bez mężczyzn ze względu na panującą w niej atmosferę magii i brak wyraźnej granicy między fantazją a rzeczywistością, będzie z pewnością bliska miłośnikom prozy Gabriela Garcii Marqueza czy Isabel Allende.

Książka ukazała się po raz pierwszy w 1990 roku. Jej wydanie kosztowało autorkę utratę wolności. Cały nakład został wyprzedany w niecałe dwa tygodnie, ale dodruk książki został wstrzymany przez rząd Iranu. Kontrowersyjna treść powieści stała się powodem procesu i aresztowania autorki, która dziś mieszka na emigracji w USA. Książka doczekała się kilku wydań w Stanach Zjednoczonych i w Europie, a w 2009 została przeniesiona na ekran przez znaną irańską artystkę, Shirin Neshat. Jej film Kobiety bez mężczyzn miał swoją światową premierę w 2009 roku na 66. Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Wenecji. Polskim dystrybutorem filmu jest Against Gravity.