Historyczne i polityczne aspekty komunikacji społecznej prymasa Józefa Glempa w okresie przełomu w Polsce w latach 1981–1992

Analiza aktywności prymasa Glempa w latach 1981–1992 potwierdza, że w tym okresie stosunkowo często występowały w jego wypowiedziach oraz działaniach motywy z zakresu problematyki społeczno-politycznej oraz historycznej. Nawet jeśli te kwestie nie były priorytetowe w ówczesnej jego działalności i pojawiały się obok motywów ściśle kościelnych, liturgicznych czy teologicznych, to jednak w żadnym innym okresie nie były tak dominujące i tak istotne. Świadczą o tym wygłoszone w tym czasie liczne homilie, wydane komunikaty, odezwy, listy pasterskie, udzielone wywiady, a także jego dokonania w zakresie relacji z władzami państwowymi i z ówczesną opozycją, w zakresie rozwiązywania problemów społecznych, obchodów rocznic kościelnych i narodowych czy upamiętniania wielkich postaci z dziejów Polski.

Analiza materiałów źródłowych potwierdza także, że wystąpienia i działania J. Glempa w zakresie spraw społeczno-politycznych i historycznych miały specyficzny charakter i dlatego zostały określone jako komunikacja społeczna. Nie były one bowiem czystym działaniem politycznym ani też naukowym wykładem doktryny społecznej czy historii mającej na celu opisanie i wyjaśnienie procesów dziejowych. Wiązały się one z funkcją kościelną i działalnością duszpasterską prymasa Glempa. Nie ograniczały się zatem do wymiany informacji, do nauczania i przekazu treści, ale stanowiły element procesu służącego duszpasterskiemu czy patriotycznemu oddziaływaniu oraz swego rodzaju kreowaniu ówczesnej rzeczywistości społeczno-politycznej, jak też kulturowej w zakresie krzewienia etosu narodowego, podtrzymywania tradycji, kształtowania postaw patriotycznych itd. Dlatego należy przyjąć, że te wypowiedzi, jak też aktywności Prymasa – zarówno w swej treści, jak też formie – stanowiły wyraz komunikacji społecznej. Przyjęcie tego pojęcia pozwoliło także wziąć pod uwagę rożne formy wystąpień publicznych prymasa Glempa, skierowane zarówno do odbiorców masowych, jak też do małych gremiów, jego wywiady udzielane mediom polskim i zagranicznym, a także podejmowane przez niego działania, np. spotkania z władzami politycznymi czy działaczami opozycyjnymi, działania mediacyjne itd. Trzeba także dodać, że od początku sprawowania swej funkcji – poza utartymi w tradycji Kościoła formami komunikacji społecznej – prymas Glemp wykorzystywał chętnie nowe formy w tym zakresie, znacznie częściej udzielał wywiadów niż jego poprzednicy, częściej spotykał się z przedstawicielami władz państwowych.

Publikacja w ramach centralnego projektu badawczego IPN „Władze komunistyczne wobec Kościołów i związków wyznaniowych w Polsce 1944–1989”.