Gdynia obiecana

Grzegorz Piątek "Gdynia obiecana" Miasto, modernizm, modernizacja 1920-1939,

Myślę, że nie jest wcale łatwo pisać o architekturze. Nawet jeśli w opowieść o budynkach, wplecione zostaną biografie ludzi, ich zachowania bądź czyny, nie w każdym przypadku nieożywiony świat złożony z cegieł, murów czy roznoszących się echem odgłosów ulicy, ma szansę być na tyle interesujący, by przykuć, a potem utrzymać uwagę osoby czytającej tego typu książki. Jest jednak, w moim przekonaniu, dwóch autorów, którzy włócząc się po ulicach, spacerując pomiędzy ustawionymi wzdłuż nich budynkami, mają niezwykle wyczulone ucho i uważnie przyglądające się otoczeniu oko. Pierwszy to Filip Springer. Drugim natomiast jest Grzegorz Piątek, autor "Gdyni obiecanej" oraz wydanej wcześniej książki o Warszawie "Najlepsze miasto świata". Literackie szwędanie się z nimi to tu, to tam, to ostatnimi czasy jedne z najlepszych podróży odbytych przeze mnie bez wychodzenia z domu.

I chociaż już jakiś czas temu zostałam posiadaczką papierowego egzemplarza książki, mającej zdjęcia czy liczne przypisy, to mimo tego wybrałam i wysłuchałam dostępnej na @empikgo, jej wersji audio. Byłam w Gdyni dość dawno, i raczej tylko przelotem, a jednak teraz absolutnie nie miałam poczucia zagubienia, nieznajomości topografii miasta bądź przytaczanych związanych z nim faktów, w dodatku tych dotyczących przecież czasów międzywojennych.

Przedstawienie przez autora Gdyni jako – najpierw osady, która w dwudzies...

Budynki w kształcie statków, mówili, białe ściany, jaśniejące fasady, modernizm w najczystszej postaci, chwalili. Nowoczesne miasto, zaplanowane ze szczegółami, od krawężników po klamki na klatkach schodowych, przyjazne, zielone, z otwierającym się na morze (i świat) widokiem, które nie odwraca się do szaroburego Bałtyku. Miasto dla ludzi, odpowiedź młodej Polski na niemieckie porykiwania Gdańska. W wyobraźni jeszcze odpływający wśród dźwięków okrętowych syren Batory, no szczęście, radość, oklaski.

A tymczasem Grzegorz Piątek mówi tak: o nie, moi mili. Tak różowo to wcale nie było. Trochę nas „wmanewrowano” w ten mit o białej, czystej Gdyni. Nauczono myśleć o niej jako idealnym miejscu do życia, mieście, które wyrosło z morza. Tymczasem przedwojenna Gdynia to dzielnice nędzy, to bieda, wyzysk, to szczypta ksenofobii i antysemityzmu (zaskakujący wątek Littorii, faszystowskiego miasta wzorcowego), to kapitalizm w najgorszej postaci. Pola ziemniaków obok moderny, zaskakujące kontrasty. To błędy rządzących, strajki robotników, głód mieszkań i notoryczny, nielikwidowalny ich brak, to projekty przywożone w teczkach, to szał budowy, niezrealizowane plany, braki pieniędzy. Wreszcie to port, który sam w sobie był cudem, to płynące ze świata cytrusy i bogactwa. To inwestycja, która zwróciła się jak żadna inna wcześniej. I Piątek pisze o Gdyni brawurowo lecz boleśnie, z pasją (niekiedy opowieść przypomina kryminał lub społeczny dramat), zaś jego książka jest spe...