Doświadczenie postpamięci

Wprowadzona przez Marianne Hirsch kategoria „postpamięci” bardzo szybko stała się jedną z najważniejszych opisujących kondycję powojennej kultury europejskiej. Hirsch opisuje różne sposoby, za pomocą których pamięć mogła być „przekazywana” – od rozmów, przez zachowanie rodziców, które było konsekwencją przeżyć z przeszłości (depresja, obsesje, milczenie), a także ich wpływ na kolejne pokolenie. Postpamięć zwraca uwagę nie tyle na sam transfer pamięci, choć świadomość jego przebiegu jest kluczowa dla zrozumienia całego procesu, ile sposób, w jaki zostaje ona przyswojona przez odbiorców, którzy cały czas muszą w nim aktywnie uczestniczyć. Postpamięć nie jest procesem jednolitym, ale chaotycznym, rozszczepionym na różne formy i media, poprzez które może odbywać się transmisja „pamięci” między pokoleniami. Jej wewnętrzna dynamika i brak ściśle określonych struktur sprawiają, że jest ona otwarta na modyfikacje i może przyjmować różnorodne formy w zależności od relacji, w jakiej się odbywa. W jaki sposób teatr uczestniczy w procesie transferu pamięci? Jak się do niego ustosunkowuje i z niego korzysta? Czy spektakl może generować doświadczenie postpamięci? Jakie są konsekwencje uruchomienia narracji krytycznych wobec postpamięci? Książka Marty Bryś jest próbą odpowiedzi na te pytania na przykładach spektakli Tadeusza Kantora, Jerzego Grzegorzewskiego, Moniki Strzępki oraz Krzysztofa Warlikowskiego.

Proces postpamięci odbywa się w relacji między sceną a widownią. W pewnym sensie najważniejszą cechą całej analizy jest zwrócenie uwagi na ten właśnie fakt „stawania się” postpamięci w teatrze. I w tej kwestii zarówno analiza przedstawień, jak i jej konkluzje są wyjątkowo trafne i odkrywcze.

Fragment recenzji prof. Krzysztofa Bielawskiego

Szczególnie warte podkreślenia jest krytyczne podejście Autorki do przywołanych prac. W każdym z rozdziałów opiera ona własne interpretacje na wybranej koncepcji teoretycznej, czasem traktując ją jako inspirację dla swoich obserwacji, czasem jako cenne wsparcie metodologiczne, czasem jednak przeformułowując wersję autorską czy wręcz wchodząc z nią w polemikę.

Fragment recenzji prof. Ewy Guderian-Czaplińskiej

Ważną zdobyczą rozprawy jest pokazanie i dowiedzenie, że specyfika procesu postpamięci sprawia, iż „niezależnie od tego, czy dane medium zawiera komentarz (także krytyczny) do transferu pamięci, to zawsze zostaje przez niego zagarnięte i automatycznie staje się jego częścią”. W ten sposób nazwa „teatr postpamięci” otrzymuje niejako podwójne uzasadnienie: jest to teatr będący częścią procesu postpamięci, a zarazem tematyzujący, wystawiający go.

Fragment recenzji prof. Dariusza Kosińskiego

MARTA BRYŚ – doktor nauk humanistycznych, absolwentka teatrologii na Uniwersytecie Jagiellońskim. W latach 2011–2013 pracowała w Ośrodku Dokumentacji Sztuki Tadeusza Kantora „Cricoteka”, w latach 2013–2014 koordynatorka programowa festiwalu Krakowskie Reminiscencje Teatralne. Wraz z dr Łucją Iwanczewską współkuratorka projektu „Biografie w teatrze” realizowanego w Cricotece. W latach 2014–2015 oraz 2016–2017 członkini komisji w Konkursie na Wystawienie Polskiej Sztuki Współczesnej organizowanym przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego. W 2015 roku koordynowała promocję Teatru POP-UP w Krakowie, realizowanego przez Agencję GAP, w ramach którego była również producentką autorskiego projektu SPI->RA->LA Krystiana Lupy, Piotra Skiby i Igi Gańczarczyk. W latach 2018–2019 koordynowała współpracę z artystami w Krakowskim Salonie Sztuki organizowanym przez Fundację F.A.I.T oraz Krakowskie Biuro Festiwalowe. Współredaktorka wraz z prof. Katarzyną Fazan i dr hab. Anną R. Burzyńską publikacji Dziś Tadeusz Kantor! Metamorfozy śmierci, pamięci i obecności (2014). Publikuje na łamach czasopism „Didaskalia”, „Dialog”, „Notatnik Teatralny”, „Opcje”.