Nie taki diabeł straszny jak go… piszą!

„Gdy zaś mężczyzna i jego żona usłyszeli kroki Boga Jahwe przechadzającego się po ogrodzie w porze, kiedy był powiew wiatru, skryli się przed Bogiem Jahwe wśród drzew ogrodu. Bóg Jahwe zawołał na mężczyznę i zapytał go: «Gdzie jesteś?». On odpowiedział: «Kroki Twe usłyszałem w ogrodzie, przestraszyłem się, bo jestem nagi i ukryłem się». Rzekł Bóg: «Któż ci powiedział, że jesteś nagi? Czy może zjadłeś z drzewa, z którego ci zakazałem jeść?» Mężczyzna odpowiedział: «Niewiasta, którą postawiłeś przy mnie, dała mi owoc z tego drzewa i zjadłem». Wtedy Jahwe Bóg rzekł do niewiasty: «Dlaczego to uczyniłaś?» Niewiasta odpowiedziała: «Wąż mnie zwiódł i zjadłam»".

Tak wygląda finał kuszenia Ewy przez Szatana ze Starego Testamentu. Zaczęłam poważnie, ale dzisiaj chciałam z Wami pożartować trochę o diable, o jego obliczach i roli, jaką pełni w literaturze. A przykładów nie brakuje! Na początek zastanówmy się, czym lub kim w ogóle jest diabeł?




„diabeł jest równie stary jak sam człowiek. Może on być wywodzony z animistycznej koncepcji Natury”

„Czasy nowożytne oblekły Diabła w patos pokonanego bohatera. Współczesny Diabeł jest równie fascynujący, jak przerażający był Diabeł średniowieczny; jest tak jasny i piękny, jak ponury i straszny był jego poprzednik. Nowy Diabeł zjednuje sobie tyle naszej sympatii i podziwu, ile stary Diabeł budził przerażenia i strachu w człowieku Średniowiecza”.

Czy Goethe napisał to dzieło po to, żeby przestrzec czytelników przed różnymi zakładami, paktami i szemranymi układami? Niektórzy twierdzą, że tak. Biedny Faust, tytułowy bohater, wkopał się po same uszy. Dostał młodość i poznał tajemnice świata w zamian za duszę. Pakt niczym z historii Małej Syrenki w produkcji Disneya, ale dla niej to jednak skończyło się lepiej. No i Mefistofeles Goethego miał większą moc sprawczą niż morska wiedźma Urszula. Ale, ale – nie jest tak tragicznie, jakby mogło się wydawać. Jednak to przeczytajcie sami. I wcale nie namawiam do paktów z diabłem!




Słowackiego wyraźnie ponosiła „ułańska fantazja” podczas pisania (albo to zasługa opium – kto wie), ale i ten autor dał się opętać Szatanowi, a raczej sprawił, że stało się to z jego bohaterem. Diabeł tłumaczy głównemu bohaterowi sens jego poświecenia się dla narodu – wykłada jak „chłopu na miedzy”. Z jakim skutkiem? Poczytajcie.


Kordian załamany z pistoletem w dłoni. Anioł i Szatan walczą o jego duszę. (zdjęcie: narodowy.pl)

Również w stolicy możemy znaleźć szatana. W powieści tej występuje on jako Woland i ma całkiem niezłą świtę oraz towarzyszy. Proszę powstrzymać się od skojarzeń, ale… ja to tu tylko zostawię: Diabeł ze swoimi ziomkami przybywają do stolicy, mają misję i chcą zorganizować wielką imprezę – bal szatana. Na kwadrat wbijają szubrawcy, zabójcy i różne typki z małymi lubi większymi grzeszkami na sumieniu. Różne rzeczy się dzieją, Małgorzata chce odzyskać swojego Mistrza, a diabeł… A to już do Was należy ocena, czy jest to upadły anioł, czy sam wysłannik Boga. Nadal bez skojarzeń!




• M. Rudwin, „Diabeł w legendzie i literaturze”,Kraków 1999
• G. Messadie, „Diabeł - historia powszechna”, Warszawa 1998
• R.H. Robbins, „Encyklopedia czarów i demonologii”, Warszawa 1998