Antyżydowska zbrodnia w Przedborzu recenzja

Dominik Flisiak, autor „Antyżydowskiej zbrodni w Przedborzu” jest absolwentem Instytutu Historii Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach. W 2019 roku obronił pracę doktorską. Jego zainteresowania badawcze to między innymi działalność syjonistów -rewizjonistów w latach 1944-1950 oraz szeroko pojęte relacje polsko - żydowskie, czego owocem jest również prezentowana książka.
„Antyżydowska zbrodnia w Przedborzu” to opracowanie naukowe, podparte bogato udokumentowanymi wydarzeniami, mającymi miejsce w Przedborzu na kielecczyźnie w1945 roku. Wydarzenia te autor definiuje jako zbrodnię dokonaną na powracających w swoje rodzinne strony Żydów po zakończeniu wojny.
Historycy, dziennikarze, a także część mieszkańców Przedborza zadają sobie pytania o motywy tej zbrodni. Czy powodem był antysemityzm? Czy mord był raczej na tle rabunkowym? Istniała również hipoteza, że mógł być to wyrok za współpracę z UB.
Dominik Flisiak gruntownie podchodzi do tematu rozpoczynając od prezentacji miejsca i roli Żydów w przedborskiej społeczności w okresie przedwojennym, przy czym historyk sięga aż do czasów Zygmunta III Wazy i jego zapatrywań na miejsce Żydów w Rzeczpospolitej Obojga Narodów.
W dalszej części opracowania historyk skupił się na II Wojnie Światowej i represjach niemieckich, wymierzonych w Żydów Przedborza, czego przejawem było między innymi utworzenie getta. Ci, którym udało się przeżyć wojnę, powracali w rodzinne strony.
Według dokumentów opublikowanych w książce, głównym winnym i sprawcą mordu był Kazimierz Jezierski, który dokonał tego czynu za przyzwoleniem i aprobatą innych osób. Podkreślić w tym miejscu należy, że nie do końca rozstrzygnięta jest w tej sprawie rola „Żbika” (Władysław Kołaciński),którego członkiem bandy był również Jezierski.
W wyniku tych wydarzeń życie straciło 7 Żydów, a dogłębna analiza dokumentów pozwala stwierdzić, że bez wątpienia motywem zbrodni był antysemityzm.
„Antyżydowska zbrodnia w Przedborzu” to niezwykle bogato udokumentowana historia. Dominik Flisiak przytacza opracowania wielu innych badaczy tych wydarzeń, zwraca także uwagę na trudności, jakie ci napotykali na tej drodze. Przedstawia również ciekawą, aczkolwiek nieco kontrowersyjną wersję ze źródeł żydowskich.
Interesujący jest fragment książki, mówiący o (nie zawsze zgodnych) opiniach mieszkańców Przedborza na temat dokonanych zabójstw. Wielu z nich było świadkami tej zbrodni i wiele lat walczyli o sprawiedliwe osądzenie sprawcy, zwracając się do rządu polskiego o pomoc w skrupulatnym przeprowadzeniu śledztwa.
Jezierski - człowiek, który z premedytacją i zimną krwią dokonuje bestialskiego czynu na ludziach, po czym zawłaszcza majątek swoich ofiar, współpracuje podczas wojny z Niemcami a dla uniknięcia kary podejmuje współpracę z UB. Śledztwo w tej sprawie zostaje ostatecznie w 1954 roku umorzone.
Książka ta, pomimo że jest opracowaniem naukowym skupiającym się na jednym wydarzeniu, zawierającym dużo dokumentów, akt sądowych, zeznań świadków, itp., to w dużej mierze za sprawą zgrabnej konstrukcji potrafi zainteresować i wciągnąć.
Pierwsze rozdziały książki, wprowadzające w historię tego miasta czyta się jak interesującą powieść. Czytelnik poznaje dzieje Przedborza i jego wielopokoleniowe uwarunkowania społeczne na tle wydarzeń historycznych. Daje to niezwykle szerokie spektrum źródeł postępującego z czasem antysemityzmu wśród Polaków.
Bogata bibliografia wskazuje z jak wielu różnego rodzaju źródeł korzystał autor w trakcie pisania książki. Zaletą jest dodany i ułatwiający przestudiowanie tego opracowania wykaz skrótów, indeks osób oraz nazw geograficznych, administracyjnych i etnicznych.
Polecam nie tylko miłośnikom historii.