Lód recenzja

Po lekturze „Lodu” mam bardzo zbliżone odczucia do tych, które towarzyszyły mi po przeczytaniu „Gileadu”, pierwszej części serii Marilynne Robinson. Dlatego zarówno tytuł całej recenzji jak i powyższy nagłówek jest ściśle powiązany z tym co pisałem o książce zdobywczyni Pulitzera.

„Gilead” nie zyskał wielu fanów, a ja z rozbawieniem obserwowałem pojawiające się recenzje, w których mało kto chciał wprost przyznać, że powieść go wymęczyła. Działo się tak prawdopodobnie ze względu na sławę autorki, dlatego wielu krępowało się napisać, że kilkusetstronicowy monolog starego kalwińskiego pastora był dla nich mocno nużący. Recenzenci skupiali się na kilku ciepłych słowach względem stylu Robinson, a ja myślę, że przecież nie ma niczego zdrożnego w wyrażaniu szczerych opinii na temat książek, nawet jeśli są niepochlebne. Nie musimy się przecież zawsze zgadzać, zwłaszcza, że jeszcze się taki (autor) nie urodził, co by wszystkim dogodził.

Wspomniany „Gilead” był jedną z lepszych książek jakie przeczytałem w 2022 roku, ale zdaję sobie sprawę z tego, że to literacka uczta jedynie dla wybranych. Nie chodzi tu o styl, ale o poruszaną w nim tematykę. Podobnie jest i z „Lodem” ­– wiele osób niemiłosiernie wynudzi, ponieważ kto by chciał czytać przeszło 400 stron opowieści o życiu pastora i jego rodziny na fińskim archipelagu? Nie widzę wokół siebie zbyt wielu podniesionych rąk poza moją. Ja naprawdę świetnie się odnalazłem w tej powieści, w której – parafrazując Rejs – „nic się nie dzieje”.

Jeśli wymagasz stałego bodźcowania – sięgnij lepiej po jakiś thriller. Tu wszystko dzieje się spokojnie, a natura skuwająca lodem archipelag ma duży wpływ na rytm życia. To mądra powieść o życiu, a może po prostu powieść o mądrym życiu. Zaczyna się od przeprowadzki Pettera i Mony na Orlandię, gdzie rozpoczynają posługę w lokalnej protestanckiej parafii. Z czasem wrastają w tę specyficzną społeczność, która „żyjąc w tym świecie”, pozostaje „w oddzieleniu od tego świata”.

Pettera wszyscy kochają, bo ciężko nie zapałać do niego sympatią. Poznajemy jego rozterki i kibicujemy w rozwoju posługi oraz rodziny. Dawno nie złapałem się na tym, abym polubił postać literacką aż tak bardzo. Zwłaszcza, że część jego dylematów czy rozterek okazała się być tak spójna z moimi własnymi. Ulla-Lena Lundberg świetnie odmalowuje nam poszczególne postaci, nie ukrywając ich wad. Bardzo cenne dla mnie było też przedstawione tło – powieść rozgrywa się niedługo po zakończeniu II Wojny Światowej. Wiemy sporo o tym jak wyglądała polska rzeczywistość – teraz możemy porównać to z realiami z jakimi zmagali się Finowie w tamtych latach.

Narracja rozwija się niespiesznie, a my po prostu możemy delektować się codziennością na Wyspach Alandzkich. Jeśli brzmi to dla Ciebie przeraźliwie nudnie – widocznie nie jest to tytuł dla Ciebie. Bez wątpienia to niszowa pozycja, ale na mojej półce zajmie szczególne miejsce. Delektowałem się lekturą i wiem, że przetrwa ona próbę pamięci…

Wiele książek niestety oblewa tę próbę. Po kilku miesiącach ciężko mi przypomnieć sobie ich treść. Dzieje się tak po części dlatego, że są odtwórcze albo nie wzbudzają we mnie silniejszych emocji. Ulla-Lena Lundberg sprawiła jednak, że chciałem w pewnym momencie schować „Lód” do zamrażarki (fani Joey’a z Przyjaciół zrozumieją). Niespodziewanie mną wstrząsnęła i pozostawiła zmieszanym. Nie napiszę o co chodzi, ponieważ byłby to okropny spoiler. Chcę podkreślić jednak, że jeśli zanurzycie się w życie tego fińskiego pastora, to książka ta wzbudzi w Was naprawdę silne emocje. Ja nie do końca się jeszcze po lekturze pozbierałem. Co rusz wracam myślami na Orlandię.

Po „Lód” możemy sięgnąć dzięki inicjatywie gdańskiego wydawnictwa Marpress, które wydaje książki w ramach serii Bałtyk. Składa się ona z przeróżnych powieści, które łączy to, że powstały w basenie Morza Bałtyckiego. Warto śledzić tę inicjatywę.

Podoba mi się również to, że Marpress należycie docenia rolę tłumacza, który w pewnym sensie jest współautorem danej książki. Znajdziemy tu notę wydawniczą nie tylko na temat Ulli-Leny Lundberg – nie mniej dowiemy się o Justynie Czechowskiej, która podjęła się niełatwego zadania przekładu powieści z języka szwedzkiego. Szwedzkojęzyczna proza fińska dotycząca w dużej mierze protestantyzmu – to wyższa szkoła jazdy, dlatego przymykam już oko na to, że niekoniecznie należałoby używać wyrażenia msza, a raczej po prostu nabożeństwo. Chylę czoła przed tłumaczką, podobnie jak przed autorką tej historii.

„Lód” był pierwszą powieścią z serii Bałtyk, którą przeczytałem, ale wyczuwam, że nie ostatnią. I to mimo mojego postanowienia na ten rok, aby czytać mniej!

W ubiegłym roku przeczytałem ponad sto książek, ale w pewnej chwili utraciłem radość jaką zwykłem czerpać z lektury. Dlatego od stycznia postanowiłem czytać mniej, wolniej i lepiej. „Lód” doskonale wpisuje się w filozofię „slow reading”. To książka, której nie da się połknąć w jeden wieczór. To powieść, w którą trzeba się zanurzyć – i warto to zrobić. Choć książka nie ma (według mnie) żadnego z góry założonego celu – nie stawia tezy, którą chce nam udowodnić, to jednak po jej zamknięciu będziemy mieli do przetrawienia sporo myśli. A to w literaturze niezmiennie i wysoko cenię.

Szczerze polecam „Lód”, ale wiem, że jestem atypowym czytelnikiem. To świetna książka z nurtu slow reading, z zanurzenia w której satysfakcję czerpać mogą jedynie wybrani. Czy do nich należysz?