"Mistrz i Małgorzata" Michaiła Bułhakowa to powieść, która od momentu swojego wydania zyskała status dzieła kultowego i nieustannie zachwyca kolejne pokolenia czytelników. Książka, napisana w latach 1928-1940, po raz pierwszy ukazała się w latach 1966-1967 na łamach magazynu "Moskwa" i od tamtej pory fascynuje swoją złożonością, głębią i bogactwem treści.
Fabuła "Mistrza i Małgorzaty" jest wielowątkowa i osadzona na dwóch głównych płaszczyznach czasowych. Pierwsza z nich to Moskwa lat trzydziestych XX wieku, gdzie do miasta przybywa tajemniczy cudzoziemiec - Woland, który okazuje się być samym diabłem. Towarzyszą mu barwne postacie, takie jak Behemot – kot o diabelskich zdolnościach, Asasello – demon w ludzkiej postaci, oraz Korowiow – ironiczny i sardoniczny towarzysz Wolanda. Ich obecność w Moskwie wprowadza chaos i absurdy, obnażając jednocześnie ludzkie słabości i hipokryzję sowieckiego społeczeństwa.
Równocześnie, w powieści rozwija się wątek historyczny, osadzony w Jerozolimie w czasach Chrystusa, gdzie Piłat z Pontu zmaga się z własnymi dylematami moralnymi, związanymi ze skazaniem na śmierć Jeszui Ha-Nocri. Te dwa wątki splatają się w postaci tytułowych bohaterów - Mistrza, pisarza z Moskwy, i jego ukochanej Małgorzaty. Mistrz, po napisaniu powieści o Piłacie, staje się ofiarą represji, a jego dzieło zostaje odrzucone przez krytykę literacką. Małgorzata, zrozpaczona losem ukochanego, zawiera pakt z Wolandem, by ocalić Mistrza i jego twórczość.
Jednym z głównych motywów "Mistrza i Małgorzaty" jest walka dobra ze złem, przedstawiona w sposób daleki od czarno-białego dualizmu. Woland, mimo iż jest diabłem, nie jest jednoznacznie złą postacią. Jego działania, choć często okrutne, obnażają prawdę o ludzkiej naturze i systemie społecznym. Z kolei postacie pozornie pozytywne, takie jak literaci i urzędnicy sowieccy, ukazane są jako skorumpowane, tchórzliwe i podłe.
Kolejnym istotnym tematem jest wolność twórcza i opresja, z jaką muszą się zmagać artyści. Historia Mistrza, jego walka o prawo do własnej wizji artystycznej i konsekwencje, jakie ponosi za swoją niezależność, stanowią gorzką refleksję na temat losu twórców w totalitarnym państwie. Bułhakow, który sam doświadczył cenzury i prześladowań ze strony władz sowieckich, przelał swoje osobiste doświadczenia na karty powieści.
Bułhakow posługuje się w "Mistrzu i Małgorzacie" językiem pełnym ironii, humoru i finezji literackiej. Jego styl jest barokowy, bogaty w opisy i dialogi, które często mają głębsze, symboliczne znaczenie. Postacie są wyraziste i zapadają w pamięć, a ich losy przedstawione są w sposób pełen paradoksów i nieoczywistości.
Wszystko to sprawia, że "Mistrz i Małgorzata" to powieść wielowarstwowa, której interpretacja może być różnorodna i zależna od wrażliwości czytelnika. Każde kolejne czytanie odsłania nowe aspekty i znaczenia, co czyni ją dziełem ponadczasowym.
"Mistrz i Małgorzata" to książka, która przekracza granice czasu i przestrzeni. Jej uniwersalne przesłanie o ludzkiej naturze, wolności, miłości i poświęceniu sprawia, że jest ona aktualna i zrozumiała niezależnie od kontekstu historycznego czy kulturowego. W Polsce, jak i na całym świecie, jest uznawana za jedno z najważniejszych dzieł literatury XX wieku, a jej adaptacje teatralne, filmowe i muzyczne świadczą o nieustającej fascynacji tą niezwykłą powieścią.
"Mistrz i Małgorzata" to arcydzieło literatury, które wciąga czytelnika swoją fabułą, zachwyca językiem i skłania do refleksji nad istotą dobra i zła, rolą artysty i znaczeniem miłości. Michaił Bułhakow stworzył dzieło, które pozostaje w pamięci na długo po przeczytaniu ostatniej strony, zmuszając do zadumy nad kondycją ludzką i sensem życia. To książka, którą warto przeczytać i do której warto wracać, odkrywając za każdym razem coś nowego.