Niepamięć i niedziałanie recenzja

Są takie wojny i konflikty o których albo nie chcemy wiedzieć. Takim jest konflikt na Sri Lance, który ciągnął się prawie trzy dekady i zakończył nieco ponad dziesięć lat temu. Najprościej ujmując i straszliwie upraszczając starli się w nim buddyjscy Syngalezi i wyznający hinduizm Tamilowie. Ci ostatni w 1976 założyli organizację "Tygrysy Wyzwolenia Tamilskiego Ilamu" i rozpoczęli wojnę, której celem miała być niepodległość części wyspy.
Wojny domowe są potworne. Ta nie była wyjątkiem.

O tym konflikcie piszę w swojej "Niepamięci i niedziałaniu" Kala Dobosz, historyczka z uniwersytetu łódzkiego.

"Niepamięć i niedziałanie" to książka naukowa, ze wszystko zaletami i wadami tego gatunku. Przyznaję, że wzbogaciła moją wiedzę o krwawym konflikcie w Azji, przyznaję, że pokazała mi kilka tropów, doskonale pokazała ludzką twarz konfliktu. Przede wszystkim uświadomiła mi, jak historia tej wojny podobna jest do sytuacji Irlandii Północnej. Ta analogia pomogła mi wiele zrozumieć.

Ale pozycja ta pozostawiła we mnie niedosyt, co w przypadku książek naukowych wydaje się być dobrą rzeczą, prawda?

Przejdę do książki, do szczegółów o niedosytach później

Kala Dobosz, analizując konflikt lankijski, przeszła przez trzy fazy badawcze:
1. Kwerenda w internecie - głównie portale tamilskie, blogi mieszkańców Lanki, także tych mocno zaangażowanych politycznie. W tej fazie badań Autorka głównie poznawała i historię, i dostępne fakty oraz - co szczególnie chyba ważne - "przechyły ideologiczne", które widać było w tych publikacjach;
2. Spotkania z Lankijczykami w Holandii i rozmowy z nimi w oparciu o arkusz badawczy. Ta część jest reprezentowana w książce w formie cytatów i wtrąceń. Daje niesłychaną szczerość i osobiste spojrzenie na wydarzenia, które dla nas są suchym dyskursem historycznym, a dla Lankijczyków, którzy musieli uciekać z wyspy - są traumatycznym przeżyciem;
3. Wizyta na Sri Lance - gdzie Autorka szukała śladów wojny, coraz to bardziej zacieranych i "unieważnianych" i gdzie zapoznawała się z procesem pokojowym.

Sama książkę podzielono na dwie zasadnicze części:

A) konflikt: kontekst, tło, eskalacja przemocy
B) Proces pokojowy

Nie dostajemy - jako czytelnicy - jedynie faktów, ale także, co jest dla mnie szczególnie cenne, socjologiczną podbudowę pod zrozumienie pewnych procesów.

To szczególnie cenne, bo moje wcześniejsze powiedzenie, że "Tamilowie walczyli z Syngalezami" jest obraźliwie nieadekwatne i nie opisuje nawet w 1% skomplikowania sytuacji, w której na etniczność nakładają się religia, przynależność rodowa i kastowa, geografia i przekonania polityczne.

Nic nie jest proste na Sri Lance i trzeba mieć jakiś aparat pojęciowy, żeby to zrozumieć. Dobosz ułatwia czytelnikom zdobycie takiego właśnie aparatu. Oto odniesienie do książki Dhany Hughes "Violence, Torture and Memory in Sri Lanka: Life after Terror":

"Niepamięć i niedziałanie" Kali Dobosz jest książką wartą uwagi!

Jest w niej nie tylko naukowa i drobiazgowa analiza "jak" i "dlaczego", ale i to ludzkie poczucie bezsensu tej wojny i nieudolności procesu pojednania.Nieudolności lub celowego manipulowania pamięcią zbiorową.

Książka posiada bardzo dobry aneks, rewelacyjną bibliografię, Autorka dba o czytelnika tłumacząc mu pojęcia lokalne, które czasem cieżko przekłada się prosto i bezpośrednio na polski. To kolejne zalety tej pozycji.

I jeszcze jedna, o której nie mogę zapomnieć: Dobosz ma ogromną empatię w stosunku do cytowanych Lankijczyków, jednocześnie nie ma tego irytującego podejścia naukowca i białego człowieka, który rozmawia z "Innym" i "Obcym", z "uchodźcą". Brawo za taką postawę.

Po wojnie - pojednanie?

Można by zapytać: no pewnie, z czym problem? Otóż to nie jest takie proste.

Nie będę cytować całej książki, bo dla niezainteresowanych to byłoby nudne, a zainteresowani może sięgną po "Niepamięć i niedziałanie" Kali Dobosz sami.

No pięknie, tak chwalę i chwalę, ale przecież nie wszystko mi odpowiadało

No, czas opowiedzieć o moim kłopocie z tą pozycją. Nie, nie chodzi o to, że język nie ułatwia popularnego odbioru, nie tego się przecież spodziewałam sięgając po pozycję stricte naukową!

Chodzi o to, że moim zdaniem autorka dokonała przed publikacją mnóstwa skrótów. Rozumiem, książka nie mogła być nazbyt gruba, ale kaman! Ma tylko 180 stron, kolejne 100 by jej nie zaszkodziło!

Dobosz niezwykle dokładnie pisze o tle konfliktu, o destrukcyjnej roli brytyjskiego raj (zarządu kolonizatorskiego nad wyspą), podaje w tej części niezwykle szczegółową bibliografię, opatruje cytatami praktycznie każdy akapit.

A kiedy pisze o samym konflikcie - trzask-prask i po robocie. Wiem, że jako były dziennikarz newsowy mam wyraźnie obniżoną tolerancję na rzeczy straszne i nie każy chce czytać o rzeziach i mordach, ale za mało jest w książce Dobosz o konflikcie. Za mało. Miałam wrażenie, jakby całe jego dziesięciolecie zostało gdzieś wyrwane w redakcji i zostawione na boku.

Druga sprawa, z którą mam kłopot jest - przyznaję - nieco dziwna. Otóż książki naukowe muszą mieć podbudowę. Najlepiej opierać się na pracach innych, utytułowanych naukowców. Dlatego wsadza się wszędzie, gdzie się da cytaty lub odnośniki. Ale - kurczę - cenię sobie przemyślenia młodych naukowców. Ich świeżość i umiejętność zauważania tego, co "stare wygi" lub "tuzy" lekceważą, lub to, czego nie chcą widzieć. A w "Niepamięci i niedziałaniu" Kali Dobosz widziałam piękne i fascynujące przebłyski samodzielności myślenia i ciekawego spojrzenia na świat, które Autorka szybko przywalała cytatem z kogoś. Nie jestem naukowcem, podejrzewam, że "tak się pisze". No nic, czekam na kolejną pracę Kali Dobosz, tym razem pozbawioną tego jarzma, jakim są wszechobecne odnośniki.

Książkę przeczytałam dzięki Klubowi Recenzenta portalu nakanapie.pl