Śmiech na trudne czasy recenzja

„Absurdalność daje się wyrazić tylko za pomocą humoru”.

Książka Wojciecha Polaka „Śmiech na trudne czasy” to trochę nietypowa pozycja na naszym rodzinnym rynku wydawniczym Dotyka rzeczy niezwykle ważnych zarówno dla naszego społeczeństwa, naszej narodowej świadomości i naszej historii. Wpisana jest w dramat pokolenia naszych rodziców i wiele osobistych ludzkich tragedii tamtego czasu.

13 grudnia 1981 roku z telewizyjnego wystąpienia ówczesnej głowy państwa i pierwszego sekretarza PZPR gen. Wojciecha Jaruzelskiego cała Polska dowiedziała się o wprowadzeniu stanu wojennego. Po raz kolejny elity rządzące udowodniły, iż przepaść jaka dzieli je od własnego społeczeństwa jest nie do pokonania, zaś wszelkie, nawet najdrobniejsze ustępstwa na drodze do demokratyzacji życia politycznego są nie do zaakceptowania. Jak często jednak bywało w naszej (i nie tylko naszej) historii, raz pobudzonego pragnienia wolności nie da się ugasić. Pomimo tego iż ówczesny aparat państwowy PRL dysponował wielotysięczną armią, niezwykle rozbudowanym aparatem policyjnym i partyjnym, służbami specjalnymi, propagandową machiną i wieloma innymi instrumentami sprawowania władzy, Polacy na wiele sposobów podejmowali walkę ze znienawidzonym skostniałym systemem. Jednym z jej przejawów była satyra polityczna i humor będąca tematem niniejszej książki.

Należę do pokolenia które sam stan wojenny i tragizm tamtych lat (również późniejszych) pomięta raczej mgliście, szerzej znamy go z opowieści naszych rodziców, starszych krewnych, dziadków. Uderzył mnie więc rozmiar, oraz bogactwo form i treści przedstawianych satyrycznych materiałów, piętnujące warunki życie w zniewolonej komunistycznej Polsce. Ze względu na łatwość przekazu była ona obecna niemal we wszystkich przejawach aktywności społecznej, politycznej, obyczajowej, religijnej, ekonomicznej i artystycznej. Stanowiła niejako psychologiczną odskocznię i sposób odreagowania trudów powojennej egzystencji, piętrzących się problemów i obłudnej, nachalnej rządowej propagandy sukcesu.

Publikacja ta stanowi unikalną próbę zabranie w całość i zachowania w pamięci tego niezwykłego dorobku.

Znajdziemy tu min: satyryczne teksty, rysunki, piosenki, grafiki, kartki pocztowe, znaczki, przerobione banknoty, dowcipy polityczne, hasła wypisywane na transparentach i murach, dokumenty i rozporządzenia piętnujące absurdy PRL-u, plakaty, zdjęcia, urzędowe decyzje i wiele innych przejawów społecznego oporu.

Oprócz znanych wszystkich polskich satyryków jak np.: Jan Pietrzak, Zenon Laskowik, Jacek Fedorowicz, Krzysztof Piaseczki, Zbigniew Jujka, Andrzej Krauze, znajdziemy tu wiele materiałów które z oczywistych względów konspiracyjnych nie zostały nigdy podpisane i autorów których nigdy już zapewne nie poznamy. Wszystkie one jednak wniosły ogromny wkład w walkę z totalitarnym systemem i jego instytucjami, w podtrzymywaniu na duchu tłamszonego przez lata narodu, kształtowaniu jego świadomości i patriotyzmu.

Uważam iż wielki szacunek należy się autorowi tej książki Wojciechowi Pawlakowi za podjęcie iście tytanicznej pracy z zebraniu wszystkiego z jedna spójną, podzieloną tematycznie całość.

Na uwagę zasługuje również i to trzeba podkreślić wydanie tej publikacji, dobry papier, duży format i porządna twarda oprawa, tym ważniejsza iż książka ma sporą wagę i objętość.

Całość zaopatrzona jest w rzeczowo i zrozumiale napisany wstęp, przybliżający nam całość tego unikatowego zjawiska, wpływu jaki posiadał, oraz szeroki kontekst i tło polityczno – społeczne tamtego okresu.

Książkę tą polecam wszystkim interesującym się naszą historia najnowszą, ze szczególnym uwzględnieniem okresy stanu wojennego i znaczenia jakie miał dla nas wszystkich, oraz tym którzy chcieli by przyjrzeć się walce polskiego społeczeństwa z totalitarnym systemem w jej różnych przejawach.