Pomiędzy recenzja

Debiut powieściowy Pawła Radziszewskiego znajduje się pomiędzy realizmem magicznym, nawiązaniem do prozy Jakuba Małeckiego i sagą, ale nie rodzinną a związaną z miejscem. Myślę sobie że, łatwiej zrealizować pomysł na powieść z mordercą w roli głównej, niż kreować świat ludzi z krwi i kości, którzy mają słabości, chcą kochać, czasem nienawidzą i są żądni zemsty. Powieść Radziszewskiego to ta druga opcja, ten trudniejszy pomysł.

W „Pomiędzy” najpierw był bagnisty las, w którym corocznie zatrzymywał się cygański tabor. Z czasem zamieszkał w nim młody fornal, którego żona kochała niedźwiedzia, po kilku chwilach urodziła im się córka Pola. Dziewczyna pokochała cygańskiego króla, który to przywiózł jej z dalekich krajów męża o białych włosach. Mężczyzna ten znał się na wodzie i za jego inicjatywą powstał staw, który nigdy nie zamarza. A nad stawem rosła garbata grusza, która…

Niezaprzeczalnie proza Radziszewskiego to świeża krew na literackim rynku. Jestem prawie pewna, że powieści Jakuba Małeckiego są mu bliskie i mogły stanowić inspirację do powstania „Pomiędzy”. Gdyby zestawić po kilka zdań obu pisarzy czy różnica w ich kształcie i budowie byłaby widoczna? Na szczęście im dalej, tym mniej Małeckiego. Choć ciągle podobnie, bo opowiada o przeciętnych ludziach i ich przeciętnym życiu. Radziszewski pisze o małej społeczności - zamkniętej, hermetycznej, pogubionej i uwikłanej we własny przypadek. Losy wykreowanych bohaterów nie są związane z konkretnym przedziałem czasowym, ale zyskując nowe znaczenie, przewijają się przez kolejne pokolenia. To historia ludzkich dramatów, tęsknot a czasem drobnych uśmiechów losu. Momentami jest niechronologicznie, chwilami nielogicznie, ale przez powieść się płynie. Co rusz napotykamy na niedomówienia, potykamy się o dosłowności. Rzeczywistość Radziszewskiego to mieszanka różnych światów i płaszczyzn, balansowanie na granicy fantazji i rzeczywistości. Dużo wątków, dużo szczegółów.

Dużą zaletą jest wątek cygański. Pachnący ogniskiem, prowadzony przepowiednią przy dźwiękach akordeonu. To prawdziwy wędrujący tabor, który pojawia się wraz z pierwszym śniegiem. Lubię dystans autora do swoich bohaterów. Żadnego nie wychwala, żadnego nie faworyzuje. Tkwią gdzieś pomiędzy skazani na jego łaskę lub niełaskę.

Tytułowe pomiędzy przewija się przez całą fabułę. Autor bawi się słowem, osadzając go w różnych kontekstach, a na dodatek bawi się konwencją. Bohaterowie nie są zakotwiczeni w jednym miejscu, ale funkcjonują gdzieś pomiędzy. Są pomiędzy podziałem społecznym, wyzwaniem i poglądami. Przez ten zabieg powieść ociera się o granice fantastyki, pomiędzy dysharmonią form a groteską.

„Pomiędzy” nie jest lekturą dla wszystkich, bo to podróż rodem z baśniowych krain. Choć nie trzeba być koneserem, to jednak warto tropić w tekście symbole, inspirować się powstałą legendą. Należy pamiętać, że to lektura niespieszna, stąd czytelnicy żądni szybkiej akcji i spektakularnych jej zwrotów mogą czuć się lekko rozczarowani. W całości przewija się dość poetycki język, natomiast dialogi są dowodem, że to wciąż prości ludzie, wywodzący się z ziemi, lasu. Zdecydowanym atutem powieści jest sposób prowadzenia narracji, która płynnie zlepia, łączy i zazębia kolejne wątki i bohaterów.

Powieść Radziszewskiego to literacki debiut – mocny, przemyślany, dopracowany, pełen determinacji. Jestem mocno zaintrygowana czy w kolejnych książkach powtórzy klimat „Pomiędzy”. Jeśli tak, będzie to kolejna marka na polskim literackim rynku.

Dla inności, w oczekiwaniu na kolejnego Małeckiego, dla pomiędzy – warto.