Okrzyki pogromowe recenzja

Książka jest zbiorem artykułów publikowanych poprzednio w periodykach, a dotyczących stosunków polsko-żydowskich w czasie II wojny i po wojnie. Tak naprawdę to książka antropologiczna, a ja się na antropologii mało wyznaję, raczej odbieram tę pozycję jako przyczynek do skomplikowanych stosunków tych dwóch narodowości.

Najbardziej wstrząsający są artykuły o pogromie kieleckim z 1946 r., o którym wielu twierdzi, że była to prowokacja bezpieki. Teza to kontrowersyjna, wprawdzie UB i milicja wykazały się w czasie zajść całkowitą indolencją i niekompetencją, ale też antysemityzmem. Przy czym trzeba powiedzieć, że całe miasto wtedy aż kipiało od antysemityzmu, plotki o żydowskich mordach rytualnych latały w powietrzu, i trzeba były tylko iskry, aby doszło do pożaru. W tym sensie bzdurą jest mówienie, że ktoś sprawców pogromu podburzał do mordowania Żydów. W ogóle antysemityzm był u nas bardzo silny zaraz po wojnie, przecież w innych miastach (Kraków) też dochodziło do pogromów w tym czasie.

Sama dokładna kronika pogromu, i okrzyków wznoszonych z tłumu w trakcie tegoż, robi wstrząsające wrażenie, włosy stają dęba. Widzimy jak szalony i irracjonalny jest tłum, jak trudno go opanować.

Świetny jest też esej autorki o tak popularnym i wciąż żywotnym micie mordu rytualnego, zresztą poświęciła temu mitowi inną książkę: „Legendy o krwi. Antropologia przesądu”. Nie odrzucał tego mitu prymas tysiąclecia, a i biskup sandomierski w liście do autorki z 1998 r.(!), twierdzi, że takiej hipotezy nie można wykluczyć.

Mamy też rozdział o stosunku formacji partyzanckich do Żydów, wstrząsający i burzący różne mity na temat wojny.

Książka Tokarskiej-Bakir pokazuje dobitnie, że obok pomocy Żydom, było też w czasie wojny mordowanie Żydów przez Polaków, i ograbianie ich, i przejmowanie majątków żydowskich. W przeciwieństwie do emocjonalnych książek Grossa ta rzecz jest oparta na solidnych źródłach historycznych i raczej wycofana i chłodna, ale przez to robi może większe wrażenie.

Rzecz cała pisana jest czasami dosyć hermetycznym językiem antropologicznym czy etnograficznym, poza tym znakomita.