Zamojszczyzna 1918–1959 recenzja

Jest to wydanie nowe, obejmujące całość zapisków doktora Klukowskiego, plus listy z ostatnich lat życia. Jak napisano w posłowiu, dzienniki wojenne i późniejsze pisał w zasadzie na bieżąco, nie licząc wspomnień z więzienia UB, które spisał po wyjściu. Pamiętniki z okresu międzywojnia Klukowski spisał w okolicach 1939 roku. W tym tekście zostały one wyselekcjonowane, z musu, żeby się zmieściły w jednej książce. Ale mam nadzieję, że jest też tom międzywojenny, w całości. Powodem pisania była pasja historyczna i potrzeba opisu rzeczywistości, którą uznał za ważną dziejowo (wojna, okupacje) oraz potrzebną dla potomnych, żeby utrwalić świat wielonarodowościowego Zamościa, Szczebrzeszyna i Ordynacji Zamojskiej. Po odejściu Niemców Klukowski władnym staraniem stopniowo wydawał te zapiski, z musu omijając to, co mogło zaszkodzić ludziom, głównie AKowcom. Szybko okazało się, że stały się one dowodem zbrodni hitlerowskich w Norynberdze.
Cechy stylu doktora Klukowskiego to jasność stylu i bogactwo obserwacji świata, kali widział. Notował detale z życia, takie jak ceny artykułów spożywczych, zainteresowania i stan psychiczny ludzi, wydarzenia ważne dla regionu i życie kulturalne. Sam w tym życiu kulturalnym uczestniczył, był jego inicjatorem, członkiem inteligencji zapraszanym do wielu kręgów, a przy tym lekarzem, który chodził do pacjentów. Opisywał więc i izby chłopskie, i dworki ziemiańskie czy domy żydowskie. Do lekarza przychodzili pacjenci i pacjentki. Wiedział więc prawie tyle co ksiądz, czyli wszystko o chorobach i ciążach, smutki i radości swoich pacjentów.
Dzienniki Klukowskiego to bogactwo wiedzy o moim regionie i o historii Polski, jakiej nie znałam. NA bieżąco, czyli bez filtru historii zanotował ewolucję strachu na Zamojszczyźnie, ewolucję terroru wobec Żydów, aż wreszcie ewolucję postaw obywatelskich, powstańców i to co się z nimi stało po wkroczeniu sowietów. Klukowski miał jasne poglądy. Odcierpiał wiele, w tym więzienie ubeckie, co opisuje.
To niesamowite źródło historyczne, taki niezbędnik czytelniczy każdego, kogo interesuje historia. I książka prawdziwa, niezakłamana, bo opisująca wydarzenia od wewnątrz, a zarazem z intelektualnym dystansem intelektualisty.