Euforia recenzja

Intrygująca powieść o pracy trójki młodych antropologów, którzy w latach 30. mieszkali wśród plemion Nowej Gwinei i marzyli o sławie naukowej. Książka w dużej mierze oparta jest na faktach: pierwowzorem głównej bohaterki, Nell, jest wybitna antropolożka Margaret Mead.

To były czasy romantyzmu naukowego, wtedy do nauki ludzi gnała pasja na granicy szaleństwa, a wyjeżdżając na wyprawy zamorskie, ryzykowali zdrowiem i życiem. Wspaniale autorka opisuje życie naukowców, ale takich prawdziwych, których pcha przez życie chęć opisywania i odkrywania świata. Może to konieczny warunek, aby być wybitnym uczonym, ale i wybitną jednostką w każdej dziedzinie...

Przy okazji nasi bohaterowie to też ludzie, nienawidzą, kochają, (dostajemy piękny opis miłości między nimi), trudno im się uwolnić od silnych związków z plemionami, które badają. Czy badają? Oni z nimi żyją, dzielą radości i smutki tych ludzi. A czasami dosyć brutalnie wchodzą w ich życie. Bo w antropologii nie ma badania mikroskopem czy eksperymentem, tu się żyje, ingeruje, współuczestniczy. Taka życiopraca lub pracożycie. Trzeba mieć do tego prawdziwe zamiłowanie, którego naszym bohaterom nie brakuje. I taka Nell nie może oprzeć się obserwacjom antropologicznym, nawet gdy patrzy na współtowarzyszki podróży na statku, białe kobiety z klasy wyższej: „notowała w głowie:
– ozdoby na szyi, nadgarstkach, palcach
– farba wyłącznie na twarzy
– podkreślenie warg (ciemnoczerwony) oraz oczu (czarny)
– podkreślone biodra poprzez zaciśnięcie popręgu na talii
– dialog rywalizujący
– wartość: mężczyzna; niekoniecznie posiadanie, ale zdolność przyciągania jego uwagi”.

Jest to piękna, niepokojąca proza, pełna oryginalnych, czasami dziwacznych nieco, ale zawsze intrygujących spostrzeżeń, jak to: „Zapytałem, czy wierzy, że naprawdę można zrozumieć inną kulturę. Powiedziałem, że im dłużej tu jestem, tym bardziej durny wydaje mi się nasz wysiłek i coraz częściej się zastanawiam, skąd bierzemy przeświadczenie, że w ogóle możemy być obiektywni, my, którzy przychodzimy z własnymi definicjami uprzejmości, siły, męskości, kobiecości, Boga, cywilizacji, dobra i zła.” Albo to: „Jaki sens tego, że wszyscy szukają odpowiedzi? Prawda, którą odkryjesz, zostanie zawsze zmieniona przez prawdę kogoś następnego. Pewnego dnia nawet Darwin będzie wyglądał jak staroświecki Ptolemeusz, który zobaczył to, co potrafił zobaczyć, ale nie więcej.”

Dostaliśmy piękną książkę o nauce, miłości, życiu. Gdy to napisałem, zobaczyłem, że brzmi strasznie banalnie, ale tak właśnie czuję.