Ostatni berserk recenzja



Przed rozpoczęciem lektury powieści pt. "Ostatni Berserk" warto zerknąć w naukowe opracowania będące próbą znalezienia odpowiedzi na pytanie: kim byli berserkowie? Źródłem wiedzy o obyczajach średniowiecznej Skandynawii są sagi islandzkie, spisywane przez anonimowych autorów w okresie między XII w. a XVI w. Opierały się one na pieśniach skaldycznych z okresu wczesnego średniowiecza (IX w.). Jak wskazują współcześni badacze, próżno doszukiwać się w literaturze wiarygodnej definicji berserku. Źródła wymieniają typowe cechy berserków: szał bojowy, dzikość i niekontrolowany afekt. Berserkowie stawali do bitwy bez zbroi, pewni, że ludzki oręż ich nie pokona.
Pokusić się można o rekonstrukcję bitwy: jedna ze stron chroni się za murami warowni, podczas gdy druga, zwierzęco wyjąc, uderza toporem w tarcze, przyodziewa skóry zwierząt, przyzywa pomocy boga Odyna. Dzikość, siła, krwiożerczość i pozory opętania musiały czynić na adwersarzu niesamowite wrażenie.
Wątpliwości historyków budzi natura berserkgangu. Nie wiadomo, czy umiejętność ta była nabywana, czy też dziedziczona jako cecha osobnicza. Przyjmuje się berserkgang za gałąź szamanizmu. Hipoteza, że stan pobudzenia był wynikiem stosowania rozwiniętych technik transowych, wydaje się prawdopodobna. Ciekawe, że podobne wątpliwości towarzyszyły kronikarzom w XII w., a prawdopodobnie także skaldom trzy wieki wcześniej. Tajemnica, magia i niezwykłe umiejętności berserków pobudzają wyobraźnię pisarzy.
Powieść otwiera szkic bitwy zwiastującej Ragnarok. Kapłan Odyna, odczyniwszy rytuał, wznieca okrzyki bojowe, budząc w wojownikach głód krwi. Upiorny makijaż starca wyróżnia go z tłumu, a bystre oczy lustrują pogańskie oddziały Swena Ofiarnika. Po drugiej stronie pola chrześcijańscy mnisi błogosławią świętymi relikwiami oddziały króla Inge I. Dygot łydek i ściśnięte strachem gardła żołnierzy żelaznego krzyża nie ustępują pomimo żarliwych modłów kapelanów. Niekórzy z wojów, nawróceni poganie, przerażonym szeptem przyzywają imion starych bogów. Nagle zalega złowroga cisza, a na czoło chrześcijańskiego wojska wysuwa się niewielki oddział z młodym klerykiem na czele. I tu następuje cięcie.
Maciej Szymczak pisze niezwykle plastycznie, lawirując pomiędzy historycznymi faktami a fabularną fikcją. Głównym bohaterem powieści jest Gramil, zupełnie niezwiązany z nakreśloną w prologu sceną bitewną. Młody niewolnik biskupa Sigtuny, zamordowawszy księdza, ucieka z grodu. Za zbrodnię czeka go tam stos. Gdy pogoń wpada na jego trop, chłopak desperacko rzuca się w otchłań wodospadu, nieomal ginąc. Tajemniczy wojownik, który ratuje mu życie, jest jednym z niewielu, o ile nie ostatnim berserkiem. Czując nadochodzącą śmierć, przygotowuje Gramila do fachu zdziczałego wojownika.
Sposób naszkicowania fabuły powinien przypaść do gustu czytelnikom. Linearna i pełna obrazowego konkretu, co jakiś czas powraca do dzieciństwa Gramila, koncentrując się na negatywnych wpływach chrześcijaństwa. Nie brak tu elementów fantastycznych, takich jak przemiana bohatera w niedźwiedzia, wizyta w jaskini wiedźmy czy rozmowa z bóstwami. Gramil, usiłując zrozumieć motywację chrześcijan, analizuje nową wiarę, porównując ją z wierzeniami przodków. Autor dołożył starań, by możliwie dokładnie oddać zwyczaje epoki, nie tylko w czasie bitwy, pogańskiego obrządku pogrzebowego, ale i rytualnego aktu kanibalizmu. Niezwykle dynamiczna akcja, obrazowy język i konstrukcja bohaterów nie pozwala oderwać się od lektury. Momentami fabuła wstrząsa czytelnikiem, by po chwili mocno wzruszyć. Wymagający czytelnik może zarzucić autorowi sztampowe podejście do procesu ewolucji głównego bohatera czy tendencyjne przedstawienie żołnierzy Chrystusa, przy jednoczesnym nagromadzeniu brutalnych scen. Fakt, książka nie jest filozoficzną rozprawką, a pojawiające się refleksje mają charakter niewymuszony. Pomimo krwawej otoczki lekka, ciekawa, wciągająca powieść zasługuje na polecenie osobom rozpoczynającym czytelniczą przygodę z horrorem słowiańskim.
Czy Gramil dostąpi zaszczytu inicjacji? Czy wikingowie skazani są na wyginięcie? Jakie rozrywki preferują chrześcijańscy żołdacy? Książkę można zakupić w tradycyjnej formie (Wydawnictwo IX) lub jako audiobook (Nine Realms).

Szczegóły techniczne:
Tytuł: Ostatni Berserk
Autor: Maciej Szymczak
Wydawca: Wydawnictwo IX
Data wydania: 2021-08-31
Okładka: miękka ze skrzydełkami
Liczba stron:196
Projekt okładki: Dawid Boldys
ISBN: 978-83-962463-1-8

Bibliografia:
Małgorzata Szczygielska, "Antropologia Religii. Wybór esejów". Tom IV, 2010, s.130-172.

Na blogu: Czarymary Blog z Duszą znajdziecie linki do Spotify, gdzie rozmowa z autorem oraz fragment audiobooka! Zapraszam do mojej przestrzeni.