Ofiara 44 recenzja

Książka „Ofiara 44” już od dłuższego czasu stała na mojej półce. Dostałam ją w prezencie od osoby, która słyszała, że jest dobra. Sama nie byłam tego taka pewna... Nigdy nie miałam szczęścia do nauczycieli historii i to pewnie im zawdzięczam fakt, że do dziś unikam książek historycznych. Komunistyczna Rosja pojawiająca się w opisie, skutecznie mnie zniechęciła i skazała książkę na wyjątkowo długi czas oczekiwania. Gdy wreszcie postanowiłam zaryzykować, niewiele brakowało a porzuciłabym książkę już po pierwszym rozdziale, w którym autor opisał... polowanie na kota. Serce kociary aż ściskało z bólu ale, ale po kolei...;-)

„Ofiara 44” to literacki debiut Brytyjczyka Toma Roba Smitha, który zapewnił mu światową sławę i prestiżowe wyróżnienia. Książka została przetłumaczona na blisko 30 języków, a jej niespotykany sukces sprawił, że autor dopisał dwie kolejne, podobno równie udane książki.
Akcja rozpoczyna się w styczniu 1933 roku. W ubogiej wiosce wszyscy przymierają głodem. Każdy unika choćby najmniejszego wysiłku. Bo i po co się ruszać – w wiosce nie ma już nic, co nadawałoby się do zjedzenia. Najpierw wyłapano szczury, potem zwierzęta domowe, teraz pozostało już tylko umierać. Jakież jest więc zaskoczenie małego chłopca, który niespodziewanie natyka się na trop wychudzonego kota. Wraz z młodszym bratem wyrusza na polowanie, z którego już nigdy nie powraca...

Kolejna scena ma miejsce 20 lat później, we współczesnej pozostałym wydarzenio Rosji. Dwaj bracia toczą bitwę na śnieżki, podczas której jeden z nich zostaje uderzony tak mocno, że zaczyna krwawić i zupełnie zdezorientowany ucieka w kierunku torów kolejowych...

Te dwie sceny zdają się być oderwane od całej reszty, jednak z czasem okazuje się, jak bardzo są ważne. W dalszej części poznajemy już głównego bohatera książki. Lew Demidow, to wysokiej rangi funkcjonariusz Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego. Otoczenia postrzega go jako okrutnego i bezwzględnego sługę systemu, podczas gdy on sam tak naprawdę nie zdaje sobie sprawy, że czyni coś złego. Lew po prostu wierzy w System i bezkrytycznie przyjmuje każdą informację, jaką System go karmi. Jedna z nich głosi, że kraj wiedzie spokojne i bezpieczne życie, w którym nie ma miejsca na takie przestępstwa jak morderstwa. Niespodziewana śmierć najczęściej tłumaczona jest wypadkiem, lub działaniem przypadkowego pijaka czy homoseksualisty, zaślepionego kapitalistycznymi wizjami. Któregoś dnia Lew zostaje oddelegowany do wyjaśnienia śmierci małego chłopca. Jego rodzina jest absolutnie przekonana, że chłopiec padł ofiarą okrutnego mordercy. Naoczny świadek opowiedział im o nagich zwłokach z wyprutymi wnętrznościami. Jednak według raportu chłopiec padł ofiarą nieszczęśliwego wypadku, a wezwany przez Lwa świadek, odwołuje wszystko, o czym wcześniej opowiadał. Sprawa zapewne zakończyłaby się aresztowaniami, gdyby nie pewien dziwny szczegół, na jaki Lew natyka się w raporcie. Pod wpływem impulsu podejmuje bardzo niekorzystną decyzję – nie decyduje się na śledztwo, czy chociaż obejrzenie ciała chłopca, przez co znienawidzą go bliscy dziecka, nikogo też nie aresztuje, co byłoby słusznym działaniem w przypadku osób jawnie rozpowiadających kłamstwa o morderstwie - czym naraża się swoim przełożonym. W ramach zadośćuczynienia musi wziąść udział w przesłuchaniu zdrajcy, którego sam schwytał. To zdarzenie jeszcze bardziej uświadamia mu, że idealny obraz świata, jaki pielęgnował, jest jednym, wielkim oszustwem i już wkrótce, nie tylko stanie się osobą niepożądaną ale również jedyną nadzieją wielu rodzin brutalnie zamordowanych dzieci...

Mimo początkowych wątpliwości książka okazała się być doskonale napisanym thillerem i kryminałem w jednym. Bo trudno tu powiedzieć, który wątek jest ważniejszy – pogoń za bezwzględnym mordercą, czy też ucieczka przez okrutnym systemem. Autor w bardzo interesujący sposób przedstawił realia ówczesnej Rosji, zarówno od strony funkcjonariuszy, ślepo wierzących w słuszność ich działań, jak i zwykłych, zastraszonych obywateli, którzy w obawie przed torturami, gotowi są wydać nawet najbliższe osoby. Z dużym zainteresowaniem czytałam o wewnętrznej przemianie bohatera, który z każdą chwilą coraz bardziej pojmuje, jak złudna była ideologia, którą wyznawał i postanawia oddać się słusznej sprawie, choć doskonale wie, że konsekwencje tej decyzji poniesie nie tylko on, ale również jego rodzina... Skoro już mowa o rodzinie, autor nie zapomniał nakreślić bardzo skomplikowanych relacji pomiędzy Lwem a jego żoną i własnymi rodzicami. Nawet przez chwilę nie przypuszczałam, że ten osobisty wątek, stanie się aż tak pasjonujący.

Rozwiązanie zagadki kryminalnej to chyba jedyny punkt, który pozostawił we mnie mieszane uczucia. Z jednej strony niebanalne, ale z jakiś powodów pozostawiające pewien niedosyt. Mimo to książkę gorąco polecam. To kawał ważnej historii, zaprezentowanej w taki sposób, że nawet taki historyczny ignorant jak ja, przeczyta ją z zapartym tchem i świetny thiller, tak odmienny od wszystkiego, co obecnie pojawia się na rynku, nie bez powodu nagradzany prestiżowymi nagrodami. I tylko szkoda, że kolejne części do dziś nie doczekały się polskiego tłumaczenia, a nakłady tej pierwszej już dawno wyczerpały się w prawie wszystkich księgarniach...