Ostatni z listy recenzja

Ta powieść to najlepszy, najpiękniejszy pomnik, jaki można wznieść ku czci ofiar na jeziorkowej polanie...

15 lipca 1943 roku na leśnej polanie, w miejscowości Jeziorko, naziści dokonali egzekucji na cywilnej ludności Łomży, za rzekomą działalność przeciwko Rzeszy. Najmłodsza ofiara, Róża Borawska miała 1 rok i 8 miesięcy... Mordowali głównie rodziny inteligenckie, według skrupulatnie sporządzonej listy. Jurkowi Smurzyńskiemu udało się oszukać przeznaczenie... Przypadek? Ktoś przecież musiał opowiedzieć światu całą prawdę, i rękoma Anny Rybakiewicz ocalić tę historię od zapomnienia…

Powieść, w której w jednym rozdziale bohater przeżywa najpiękniejsze miłosne chwile, a w nas następnym rozgrzebuje zbiorową mogiłę, w poszukiwaniu śladów- chociażby buta ukochanej, nie może być łatwa. U wrażliwych czytelników wywołać może ciarki, przygnębienie, a nawet łzy... Każda osoba z czarnej listy, to przecież czyjaś matka, córka, brat... To złamane życie, roztrzaskane serce, pustka dla najbliższej rodziny. Sposób, w jaki opowiada o tym Anna Rybakiewicz chwyta za serce. Autorka ma niesamowity dar nasycania treści ogromnym ładunkiem emocjonalnym.

Akcja, w znacznej części, rozgrywa się na dwóch płaszczyznach czasowych, które się przeplatają. Pierwsza to początek i eskalacja wojny, gdzie poznajemy bohaterów, ich zawody, rodziny, zainteresowania, sekrety. Z ciekawością śledzimy ich losy, rodzącą się miłość, radości i smutki dnia codziennego, obdarzamy sympatią… Kim byli bohaterowie? Irena była nauczycielką, Tosia pracownicą banku, pan Marian z pasją prowadził swój sklep… To zwykli ludzie, tacy jak my. Druga płaszczyzna, to rok 1945, koniec wojny, poszukiwania, walka o godny pochówek i cześć dla ofiar.

Niemałe znaczenie dla całości mają zamieszczone w książce archiwalne zdjęcia i dokumenty, takie jak obwieszczenie o egzekucji, czy czarna lista, które nie pozwalają czytelnikowi zwątpić, że czytana historia jest prawdziwa.

Książka skłania również do refleksji nad kruchością życia, nad przypadkiem, który bawi się życiem ludzkim, nad ideologią, która wypiera mózgi, pozbawia empatii i człowieczeństwa…

Przybliżając postać bezwzględnego żandarma Radke- Polaka w służbie nazistom oraz Frau Hamsot, niemieckiej ekspedientki, która potrafiła okazać serce, autorka sygnalizuje, że powinniśmy wystrzegać się generalizowania i stosowania odpowiedzialności zbiorowej. Nie wszyscy Polacy byli ofiarami, i nie wszyscy Niemcy pozbawieni serca…

Dla mnie 10/10