Diagnoza zła recenzja

Czy zdarza się Wam sięgać po debiuty literackie? Znajduje się we mnie pewnego rodzaju romantyczna tęsknota, że oto kiedyś odkryję prawdziwą perłę. Wszak każdy z cenionych dziś pisarzy musiał zacząć od debiutu. Dlatego też co jakiś czas sięgam po książki zupełnie nieznane, wydawane przez niszowe wydawnictwa. Tak natrafiłem też na „Diagnozę zła” Mariusza Wypycha. Choć w swojej debiutanckiej powieści dotyka ważnego tematu, to jednak nie łudzę się, że trafiłem na nowego wieszcza narodu. Jeśli miałbym określić tę książkę lapidarnie, to napisałbym prosto: diagnoza – zła.

O autorze nie udało mi się dowiedzieć więcej, niż to co głosi tył okładki. Mariusz Wypych z wykształcenia jest historykiem, a pisarstwo ceni głównie za możliwość bezkarnego zmyślania historii. Choć już na samym wstępie (w miejscu gdzie zazwyczaj pojawia się dedykacja) zaznacza, że wszystkie postaci i wydarzenia opisane w książce są fikcyjne, a wszelkie podobieństwa przypadkowe – nie do końca w to wierzę. Dlaczego? Nie wydaje mi się (choć mogę się mylić), że ktokolwiek zdecydowałby się debiutować powieścią o manipulacji, gdyby nie doświadczył tego na własnej skórze. „Diagnoza zła” to dość chaotycznie opisany przypadek – jak sam określa ją autor – złej kobiety. Alicja kłamie, manipuluje, szantażuje emocjonalnie. Nie cofnie się przed niczym, by osiągnąć korzyść dla siebie. Wiele wskazuje na to, że Mariusz Wypych spotkał kogoś takiego na swojej drodze, a jego książka jest przestrogą, ponieważ „ofiarą socjopaty może stać się każdy z nas”.

Okazuje się, że takich ludzi jest więcej niż mogłoby się wydawać. Pewnie wielu z Was również natrafiło w swoim życiu na kogoś toksycznego i w tej mierze niebezpiecznego. Trzeba nie tylko zdawać sobie sprawę z takiego zagrożenia, ale również wiedzieć jak sobie z nim radzić. Dlatego w książce Mariusza Wypycha spodziewałem się znaleźć jakieś cenne wskazówki. Co prawda próbował on wpleść w fabułę pewne informacje na temat socjopatów oraz stosowanych przez nich metod manipulacji, ale było to dość nieudolne i (niestety) niewiele wnoszące.

Sama książka składa się z 36 krótkich rozdziałów. Przeczytałem ją w jedno popołudnie i określiłbym ją mianem dłuższego opowiadania. Odnoszę wrażenie, że autor chciał holistycznie opisać zjawisko, rozpoczynając swoją opowieść od opisania dzieciństwa głównej bohaterki. To próba „diagnozy zła” – zrozumienia, dlaczego Alicja jest taka jaka jest. Skąd się bierze zło w człowieku? Czy to wpływ wychowania albo otoczenia? Niespełnionych ambicji czy też zranień? Choć dość czytelne jest to co sugeruje Mariusz Wypych, nie do końca przekonuje mnie takie uproszczenie zagadnienia. Według książki Alicja jest zła, bo wyrastała w patologicznej rodzinie we Włocławku.

Dalej opowieść jest mocno poszarpana. Nagle przeskakujemy całe miesiące (a nawet lata), a fragmentami nie do końca wiemy o jakim okresie pisze autor. Nie jest to wielka zbrodnia i pisarz ma prawo prowadzić narrację nieliniowo, jednak kreowany obraz bohaterów jest w moim odczuciu mocno oderwany od rzeczywistości. Nie jestem w stanie wyobrazić sobie pewnych wydarzeń opisanych w książce, i to nie dlatego, że mam problemy z wyobraźnią. Po prostu niektóre opisy są abstrakcyjne (nawet w przypadku socjopatów, którzy przecież manipulując innymi, potrafią uchodzić za przykładnych obywateli), a duża część dialogów całkowicie sztuczna. Lektura tej książki dobitnie mi uświadomiła, że nie każdy może zostać pisarzem. Nieskromnie stwierdzę, że nawet ja lepiej wykorzystałbym niewątpliwy potencjał tej historii. Na poparcie moich słów prezentuję wybrane fragmenty książki. Niczym refren, pojawiają się co jakiś czas przemyślenia głównej bohaterki, Alicji (tytułowej złej kobiety):

Gdy wracam teraz (podczas pisania recenzji) do zaznaczonych fragmentów, muszę przyznać, że jestem zażenowany stylem autora. Przesadzona wulgarność połączona z dość specyficznym wyobrażeniem autora na temat slangu dresiarzy, daje momentami komiczny efekt. Część dialogów brzmi jakby były zaczerpnięte z opowiadania (niekoniecznie piątkowego) gimnazjalisty:

„ – Chłopaki, słyszałem ostatnio w radiu, że jest coś takiego jak sztuczna inteligencja.
- Jeju, Jurek, ale ty jesteś mądry – powiedział Zenek.
- Ta inteligencja jest taką maszyną liczącą i sama myśli.
- O kurde, ciekawe, umie też pić? – zapytał Zenek.
- A co mnie to obchodzi? Jeszcze by wypiła moje piwo. Ja się boję, bo jakby ta inteligencja była jak Ala, to byłby koniec świata jak w Terminatorze – stwierdził przestraszony Jurek.
- Nie strasz! – krzyknęli zszokowani Leszek i Zenek.
- Dobra, lepiej idę po browara! – skwitował szybko Jurek.”

Szczęście w nieszczęściu jest takie, że książka jest na tyle krótka, iż nie zdążyłem się zorientować jak bardzo jest zła zanim ją skończyłem. Choć poruszony w niej problem jest poważny i jak najbardziej realny, to jednak lektury „Diagnozy zła” nie polecam. Fabuła jest dziurawa i zupełnie odrealniona. Bohaterowie rozmawiają ze sobą w sposób odklejony od rzeczywistości. Ciężko mi znaleźć jakąkolwiek dobrą stronę tej książki. Moja romantyczna tęsknota tym razem się nie spełniła – nie odkryłem perły. Utwierdziłem się jedynie w przekonaniu, że napisanie dobrej książki wymaga talentu i warsztatu, a kombinacja tych cech jest udziałem nielicznych.