Transakcyja wojny chocimskiej (redakcja druga, z rękopisu Czartoryskich nr 2079) recenzja

Epos Transakcyja wojny chocimskiej Wacława Potockiego to jedno z najważniejszych dzieł epickich XVII wieku, które w nowej edycji zyskuje na znaczeniu zarówno dla badaczy literatury staropolskiej, jak i dla czytelników zainteresowanych historią Rzeczypospolitej. Utwór ten, powstały około pół wieku po zwycięskiej bitwie pod Chocimiem w 1621 roku, jest nie tylko literackim świadectwem epoki, ale także moralnym apelem do współczesnych Potockiemu odbiorców.

Poeta, sięgając po konwencję eposu bohaterskiego, kreuje opowieść pełną patosu i heroicznych czynów, jednocześnie odwołując się do realiów historycznych i politycznych swojej epoki. W „Transakcyi” odnajdujemy zarówno szczegółowy opis chocimskiej batalii, jak i refleksję nad kondycją Rzeczypospolitej. Potocki, pisząc swoje dzieło, nie ograniczał się do upamiętnienia zwycięstwa – jego zamiarem było także przypomnienie o wartościach, które pozwoliły na to zwycięstwo: o rycerskim honorze, męstwie, lojalności wobec ojczyzny oraz wierze w Opatrzność.

Szczególną wartością tej nowej edycji jest fakt, że opiera się ona na drugiej redakcji tekstu, odnalezionej w zbiorach Biblioteki XX. Czartoryskich. To ważne, ponieważ Potocki w tym późniejszym wariancie tekstu nie tylko doskonalił swoje dzieło pod względem literackim, ale także uwzględniał zmieniające się realia polityczne. Na kartach eposu odnajdujemy bowiem hołd złożony Janowi Sobieskiemu, wówczas jeszcze hetmanowi, a późniejszemu królowi, który w oczach Potockiego jawił się jako ten, który może przywrócić dawne cnoty Rzeczypospolitej.

Edycja ta jest szczególnie cenna także z perspektywy współczesnego czytelnika. W dobie ponownej refleksji nad historią i tożsamością narodową warto sięgnąć po dzieło, które łączy literacką maestrię z głębokim patriotyzmem. Potocki, pisząc swoje wielkie dzieło, czerpał z tradycji europejskiego eposu, ale jednocześnie tworzył własną, oryginalną odmianę „ojczystego heroicum” – staropolskiego eposu bohaterskiego, osadzonego w rodzimych realiach kulturowych i historycznych.

Dzięki Wydawnictwu Uniwersytetu Łódzkiego współczesny czytelnik ma szansę obcować z tekstem, który przez lata pozostawał trudno dostępny. Monumentalne wydanie Transakcyi wojny chocimskiej to nie tylko wielkie wydarzenie dla edytorstwa naukowego, ale także dla miłośników polskiej literatury i historii. Jest to lektura wymagająca, ale jednocześnie niezwykle satysfakcjonująca – przypomina o dawnych triumfach i skłania do refleksji nad tym, jakie wartości budują siłę wspólnoty narodowej.

Polecam tę edycję każdemu, kto chce zgłębić jedno z najważniejszych dzieł literatury staropolskiej i poznać epokę, w której honor, odwaga i patriotyzm stanowiły fundament życia społecznego i politycznego.

Książka z Klubu Recenzenta serwisu nakanapie.pl.