Jak wychować nazistę. Reportaż o fanatycznej edukacji recenzja

Nieraz słyszymy, że za Holokaust odpowiadają jacyś mityczni naziści, tymczasem książka Gregora Ziemera dobitnie pokazuje jak systemowo, krok po kroku, hitlerowska machina wytwarzała, szkoliła Niemców na fanatycznych obrońców Führera i maszyny do zabijania wrogów. Oczywiście powiedzenie, że każdy Niemiec był nazistą jest również nadużyciem, przerażające jest jednak to, jak indoktrynacja, edukacja potrafią przekonać masy do nienawiści.

Autor, który był dyrektorem Szkoły Amerykańskiej w Berlinie, dzięki specjalnemu listowi polecającemu, mógł wizytować nazistowskie instytucje – od szpitali, w których Niemki rodziły Hitlerowi dzieci (a także lekarze sterylizowali kobiety), przez domy dla matek, szkoły, po szkolenie chłopców w Pimpach, Jungvolk czy Hitlerjugend. Książka ta stała się więc bezcennym zapisem tej fanatycznej edukacji, została też użyta jako dowód w procesach norymberskich.

Ziemer przytacza cytaty z książek używanych w szkołach, m.in. z oficjalnego rocznika Hitlera. I to, co u ówczesnych słuchaczy budziło podziw, u osoby wychowanej w demokratycznym kraju może wywoływać co najwyżej śmiech, ale mimo wszystko przerażający – bo znaleźli się ludzie, którzy w to wierzyli! I to niespełna 100 lat temu. W środku Europy. W dobrze rozwiniętym kraju. Mała próbka poniżej:

Powyższy fragment opisuje oddaną służbę Hitlera w okopach I wojny światowej. Budowanie miłości do wodza, a nienawiści do innych nacji było jednym z głównych celów tamtej edukacji. Chłopcy wychowywani do zabijania, dziewczęta do rodzenia dzieci, pomnażania cudownego narodu niemieckiego.

Książka jest przestrogą, pokazuje jak umiejętnie prowadzona edukacja i propaganda mogą zniszczyć w narodzie kulturę, empatię, logiczne myślenie. Ziemer próbuje też odpowiedzieć na pytanie w jaki sposób w demokratycznym ustroju (w tym przypadku w Stanach Zjednoczonych, ale pytanie to wydaje się być uniwersalne) wykrzesać z młodzieży tyle zaangażowania i entuzjazmu, który niestety w III Rzeszy był skierowany ku śmieci. Pokazuje to, jak aktualne są jego wątpliwości – nawet dzisiaj, a może WŁAŚNIE dzisiaj – gdy widoczne jest znudzenie społeczeństw, niemożność zjednoczenia się w jakiejś idei. Dominuje konsumpcjonizm, sobiepaństwo i myśl o nieograniczonej wolności. A przecież nie minął jeszcze nawet wiek od czasu, gdy światem rządziły wielkie –izmy. Więcej, nieśmiało się odradzają i tylko od nas zleży czy znowu nie zawładną zbiorową wyobraźnią…

* Tytuł animacji Walta Disneya.
** G. Ziemer, Jak wychować nazistę. Reportaż o fanatycznej edukacji, Wyd. Znak, Kraków 2021, s. 153.