Bałkańskie upiory recenzja

Ta książka mnie pokonała, stawiła opór żądzy władzy, która (co odkryłam brnąc w tej niełatwej lekturze) przejawia się również wobec tekstów. Bo miło jest mieć wszystko poukładane, przyswajać tekst z pełnym zrozumieniem sytuacji (nawet bolesnych) i komfortem jasnych osądów. Tymczasem przez pół tego podróżniczo – historycznego eseju miałam poczucie zgrzytu i niejasności. Oczywiście ogromny wpływ na ułomną percepcję książki miała niedostateczna znajomość historii Bałkanów. Pewne wątki dziejów poszczególnych nacji przytaczane przez autora, miały nie tyle wyjaśniać całą skomplikowaną sytuację geopolityczną regionu, a jedynie ukazać jej zarys, wskazać historyczne podłoże współczesnych konfliktów. Co zresztą Robert D. Kaplan robi dość zręcznie. Wątki historyczne łączy z wydarzeniami obecnymi, przytacza biografie narodowych bohaterów i współczesnych obywateli, dzięki czemu czytelnik jest w stanie choć trochę pojąc szaleństwo i namiętności, które popychały ludzi do brutalnych zbrodni, i które w mniejszym lub większym stopniu, drzemią w ich potomkach do dnia dzisiejszego. Część dotycząca państw byłej Jugosławii po prostu mnie złamała i nie chodzi tu o jakieś makabryczne opisy ewokujące ludzkim cierpieniem, ale o poczucie bezradności, o niemożność dokonania prostego podziału na ofiary i oprawców. Tekst sprawia, że chce się pozostawić wszystkie strony konfliktów samym sobie, umyć ręce, gdyż opowiedzenia się za jakąś nacją, wydaje się ogromną niesprawiedliwością wobec innych. Bo jak zmierzyć cierpienie? Jakiej użyć skali? Liczby ofiar? Brutalności morderstw? Infantylnego: kto zaczął? I dlatego ta książka mnie złamała i pokonała. Być może pod względem historycznym pozostawia wiele do życzenia, jednak nie taki jest jej cel. Będąc esejem podróżniczym (zawsze mniej lub bardziej subiektywnym) przytacza jedynie wątki historyczne, choć w sposób nader ciekawy, ponieważ wydarzenia z przeszłości konfrontuje z ich (wydarzeń) bytowaniem w świadomości obywateli poszczególnych państw. Książka nie daje odpowiedzi, raczej prowokuje pytania i trudne refleksje, a przede wszystkim przypomina o odrabianiu lekcji z historii. Przypomina, że konflikty spowodowane są roszczeniami poszczególnych państw do ziem, które należały do nich w czasach ich najobszerniejszych granic. Przypomina też o ciężkim wyzwaniu, jakim jest wolność i przestrzega przed oddawanie się w rządy „twardej ręki”, które dają złudne, acz pociągające, poczucie stabilizacji i bezpieczeństwa.