Złota Legenda

Byłoby pożałowania godnym nieporozumieniem, gdyby ktoś brał tę książkę do ręki z myślą, że znajdzie w niej żywoty świętych. [...] Czymże jest Złota legenda? Wieńcem legend w starym, średniowiecznym znaczeniu tego wyrazu, wielkim skarbcem, w którym fantazja stuleci złożyła swoje najpopularniejsze wytwory, a z którego pokolenia czerpały następnie wątki dla swego piśmiennictwa, malarstwa, rzeźby i architektury. Przez lat trzysta od swego powstania w połowie XIII w. Cieszyła się niezmiennym wzięciem w całej Europie i wywierała wpływ doniosły na rozmaite dziedziny ówczesnego życia artystycznego i umysłowego. Potem nagle popadła na dalszych lat trzysta we wzgardę i zapomnienie tak głębokie, że dziś znamy ją zaledwie powierzchownie, bo mało kto poważnie się nią dotychczas zajmował. W rezultacie jest nawet dla specjalistów na polu piśmiennictwa średniowiecznego w znacznej mierze ziemią nieznaną, kryjącą w sobie wciąż jeszcze wiele niespodzianek. A równocześnie jest-właśnie dzięki rozległemu wpływowi, jaki wywarła-kluczem do zrozumienia wielu zjawisk w najbardziej nieoczekiwanych dziedzinach. Niepodobna zajmować się badawczo literaturą późnych wieków średnich, i to zarówno w języku łacińskim, jak w językach narodowych, niepodobna zagłębiać się w sztukę tych czasów, nie napotykając na ślady ujęć Złotej Legendy. Jest ona jednym z najbardziej reprezentatywnych wytworów średniowiecznej kultury-i właśnie dlatego jest dla nas często trudno zrozumiała ze względu na przepaść, jaka dzieli sposób myślenia i odczuwania człowieka dzisiejszego od człowieka wieków średnich. Jako całość jest dla współczesnego czytelnika lekturą raczej uciążliwą i nużącą nie tylko z uwagi na dość osobliwy język łaciński, w jakim jest napisana, ale przede wszystkim ze względu na ducha, z jakiego się poczęła. Równocześnie jednak kryje w sobie bardzo wiele piękności oraz szczegółów ważnych dla zrozumienia szeregu zjawisk historycznych. Wymaga więc przede wszystkim udostępnienia dzisiejszemu czytelnikowi, wytłumaczenia swoistych przyczyn jej odrębności i obcości dla nas, uwypuklenia w niej tego, co dla nas jest ważne i pouczające. Także właśnie jej przedstawieni jest celem niniejszego wydawnictwa.