Wspomnij Phlebasa

Nadmiar oczekiwań zwykle prowadzi do rozczarowania i pierwsza z cyklu powieści I. Banksa o Kulturze niewątpliwie jest pod pewnymi względami takim rozczarowaniem, chociaż równocześnie trudno uznać ją za książkę całkiem słabą.

Od dawna miałem zamiar uzupełnić lukę w swojej liście przeczytanych słynnych cykli powieściowych SF i zapoznać się wreszcie z serią o Kulturze. Po raz kolejny okazałem jednak naiwność wierząc, że opisy okładkowe są w stanie oddać treść powieści. Spodziewałem się opowieści o kosmicznej wojnie, podczas gdy tak naprawdę stanowi ona bardzo odległe tło szpiegowsko-przygodowej fabuły. Fabuły utrzymanej w całkiem dobrym tempie, pozbawionej dłużyzn i wieloakapitowych opisów i generalnie trzymającej w napięciu, ale równocześnie zawierającej mnóstwo wypełniaczy i wydarzeń pozbawionych jakiegokolwiek istotnego związku z głównym wątkiem. Główny bohater, Horza, jest tajnym agentem wojowniczej cywilizacji Idrian, walczącej z Kulturą, czyli wspólnotą humanoidalnych cywilizacji i sztucznych inteligencji skoncentrowanych na nauce i ekspansji. Jest też przedstawicielem ginącej rasy obdarzonej zdolnością aktywnej zmiennokształtności, co umożliwia mu podszywanie się pod innych humanoidów. Autor często podkreśla tę cechę Horzy, chociaż w całej książce nie odgrywa ona w zasadzie żadnej większej roli a nawet gdy się w końcu przydaje, Horza i tak zostaje natychmiast zdemaskowany. Również motywacje głównego bohatera pozostają nie do końca jasne przez co jego współpraca ...