Celem pracy było ukazanie działalności harcerskich środowisk "niepokornych" (działających jawnie, niezależnie od władz i wbrew statutowi organizacji w ramach ZHP) i "niezależnych" (podejmujących jawne działania harcerskie i skautowe poza ZHP), na przestrzeni lat 1980-1990 w Polsce. Rozprawa podejmuje próbę pełnego odtworzenia najważniejszych wydarzeń, ustalenia rzeczywistych struktur, form podjętej działalności oraz inicjatorów, liderów poszczególnych środowisk i wybranych orzez te struktury władz krajowych. Opisuje też etapy kształtujących sie relacji "niepokornych" i "niezależnych" z opozycją (np. NSZZ "Solidarność") i szczegółowo z Kościołem katolickim.