Ukraina przed końcem historii. Szkice o polityce państw wobec pamięci

Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
Rewolucja 2013/2014 roku na Ukrainie w perspektywie końca Historii . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10
Trzy perspektywy rozwoju porewolucyjnej Ukrainy . . . . 14
Wyzwanie polityki wobec pamięci dla władz nowej Ukrainy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
O polskiej percepcji ukraińskich zmagań z przeszłością . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
Pamięć a historiografi a i nauki o polityce . . . . . . . . . . . 27
Rozdział 1. Rewolucja 2013/2014 roku na Ukrainie: Od Occupy Majdan Nezałeżnosti do nowoczesnego państwa narodowego . . . . . . . . 33
Kolory . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38
Źródła . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42
Dyskursy nacjonalistyczny i postsowiecki: zapętlenie i rozwiązanie? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48
Dyskurs proeuropejski a kwestia językowa . . . . . . . . . . 56
Wiktor Janukowycz i „czerwono-czarni” . . . . . . . . . . . . 60
Bractwo – nacjonaliści „na zamówienie” . . . . . . . . . . . . 63
Prawy Sektor – nurt paramilitarny . . . . . . . . . . . . . . . . . 64
Swoboda – nurt parlamentarny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71
Czerwień, czerń i państwo narodowe . . . . . . . . . . . . . . 80
Rozdział 2. Ukraina 1991–2014 wobec wyzwania sprawiedliwości tranzycyjnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85
Sprawiedliwość tranzycyjna i polityka wobec pamięci na „skrwawionych ziemiach” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87
Sądy karne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93
Lustracja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95
Komisja prawdy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109
Restytucja mienia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114
Rehabilitacja ofiar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117
Prawo dostępu obywateli do akt . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123
Negatywne odniesienie się przez władze do reżimu oraz sformułowanie nowej narracji historycznej . . . . 127
Polityka wobec pamięci prezydenta Juszczenki . . . . . . 129
Polityka wobec pamięci na Ukrainie 2010–2014 . . . . . . 138
We władaniu przeszłości . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 142
Rozdział 3. „Wojna o pamięć” w Europie Środkowej i Wschodniej 2005–2010. Strategie polityki Litwy, Łotwy, Estonii, Ukrainy, Polski i Rosji . . . . . . . . . 145
Model polityki wobec pamięci – państwa bałtyckie i Polska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 149
Strategia polityki wobec pamięci – państwa bałtyckie i Polska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152
Kształtowanie strategii polityki wobec pamięci – przypadek Litwy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 157
Model oraz strategia polityki wobec pamięci na Ukrainie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 167
„Wojna o pamięć” – okoliczności wybuchu, układ sił, pola konfrontacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 183
Strategia Rosji w „wojnie o pamięć” . . . . . . . . . . . . . . . 191
„Wojna o pamięć” 2005–2010 – epilog . . . . . . . . . . . . . 194
Rozdział 4. Ukraina wobec Zagłady. Państwo, społeczeństwo i wyzwanie pamięci . . . . . . . . . . . . . . . 201
Muzea Zagłady: społeczne czy państwowe? . . . . . . . . 203
Czynnik społeczny: edukacja i badania nad Zagładą . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 208
Państwo wobec pamięci o Zagładzie – uwarunkowania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 212
Stanowiska sił politycznych i prezydentów wobec pamięci o Zagładzie w latach 2005–2014 . . . . . . . . . 216
Rozdział 5. Ukraina w zwierciadle Hiszpanii. Polityka wobec pamięci na przełomie XX i XXI wieku a procesy narodotwórcze na dwu końcach Europy . . . 225
Hiszpania po 1975 roku – odpolitycznienie przez „zapomnienie” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 228
Hiszpania po 2004 roku – odpolitycznienie przez zindywidualizowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 231
Jak powstały i jak istnieją narody? . . . . . . . . . . . . . . . . 241
Ukraina a Hiszpania (zdaniem politologa) . . . . . . . . . . . 244
Hiszpania i Ukraina – zasoby pamięci historycznej i procesy narodotwórcze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 246
Ukraina i Hiszpania – kultury polityczne, ruchy społeczne i układ międzynarodowy . . . . . . . . . . . . . 253
Ukraina – ćwiczenia z cierpliwości: od polityki wobec pamięci do edukacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 262
Rozdział 6. Nikt nie chce być „faszystą”. Zmagania o pamięć o II wojnie światowej w Chorwacji od 1991 roku (z Ukrainą w tle) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 267
U źródeł porządku prawnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 270
Pod rządami prezydenta Tuđmana (1990–1999) . . . . . 273
Koncepcje opozycji w latach 1990–1999 . . . . . . . . . . . 280
Zwrot na scenie politycznej Chorwacji w 2000 roku . . . 285
Jasenovac i Bleiburg w polityce partii chorwackich w latach 1990–2003 . . . . . . 288
Pod rządami zreformowanej HDZ (2003–2011) . . . . . . 294
Zmiany w polityce wobec pamięci lewicy od 2009 roku . . . 299
Chorwacja i Ukraina wobec UE od 1991 roku . . . . . . . . 303
Chorwacja i Ukraina wobec swoich ruchów nacjonalistycznych w XX wieku . . . . . . . . . 306
Chorwacja i Ukraina wobec dziedzictwa SFRJ i ZSRR . . . 311
Rozdział 7. Faszyzm czy integralny nacjonalizm? OUN w perspektywie historiograficznej i politologicznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . 315
We współczesnej debacie publicznej i polityce . . . . . . . 315
W sporach historyków . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 319
W typologiach ideologii i ruchów politycznych XX wieku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 327
W perspektywie historii nacjonalizmu integralnego i faszyzmu w Europie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 334
W perspektywie typologii form eliminacjonizmu . . . . . . 341
W przyszłej europejskiej narracji historycznej (wizja optymisty) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 344
Rozdział 8. Jakiej debaty o przeszłości potrzebuje Rosja? Aleksiej Miller o narodach, historiografiach i polityce wobec pamięci we współczesnej Europie Środkowej i Wschodniej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 349
Koncepcja modernizacyjna powstania narodu ukraińskiego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 351
Koncepcja obywatelska kształtowania współczesnego narodu rosyjskiego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 361
Koncepcja przemian pamięci o sowietyzmie w Rosji . . . 365
Rosja i Ukraina – w stronę strategii desowietyzacji i demokratyzacji Europy Wschodniej . . . . . . . . . . . . 376
Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 381
Indeks osób . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 403