The Noise of Time

Powieść Barnesa nie jest z pewnością tym, co niektórzy czytelnicy nazywają „literacką ucztą”, nie ma w niej wyszukanego, kunsztownego języka czy zapierających dech w piersiach wizji. Jej język jest prosty, krótkie akapity szybko zmierzają do puenty, opartej na ironii, punktującej absurdy, czasem ocierającej się o wisielczy humor.

Nie jest to także w mojej opinii powieść o okrucieństwie i szaleństwie stalinizmu czy o „miękkim terrorze” następców. Na ten temat jest wiele zdecydowanie mocniejszych książek. To raczej kameralna opowieść o człowieku zbyt słabym, by sprostać naciskom, i zbyt mądrym, żeby nie rozumieć swojej sytuacji. Umizgi władzy, jej subtelne szykany są nawet gorsze niż przypadkowy, nagi terror, który może gwałtownie skończyć życie. To raczej życie zbyt długie, poddane systemowej korupcji, urabianiu, upokarzaniu i nagradzaniu, jest cichą, niewypowiedzianą tragedią bohatera.

Szostakowicz u szczytu sławy, obdarzony honorami i ziemskimi dobrami, jakie tylko może zaoferować system (oprócz pozwolenia na zagraniczny samochód), czuje się tym bardziej tym wszystkim przytłoczony i upokorzony. Stał się oto człowiekiem, którym gardziłby jako młodzieniec.

Ów kameralny dramat przypomina mi inną książkę Barnesa, którą jednak uważam za lepszą – „Poczucie kresu”. Tam również bohater musi się zmierzyć z gorzką prawdą o sobie, ale zderza się z tą prawdą boleśnie i nieoczekiwanie. Jest to w gruncie rzeczy przeciętny facet, everyman z angielskiej klas...